Inhoud

Stenen zoeken, hoe vinden we die stenen, mineralen of fossielen?

Stenen zoeken. Bijna iedereen heeft het wel eens meegemaakt, tijdens de vakantie of tijdens een wandeltocht vindt je bij toeval een steen die mooi glimt, een fossiel of een stukje kristal dat vervolgens meegaat naar huis. Je interesse is gewekt en je probeert wat informatie over je vondst te vinden. Vervolgens krijg je de smaak te pakken en wil je meer, ga je gericht zoeken naar stenen, kristallen of fossielen.
Maar hoe pak je dat aan? Hoe kom je te weten waar je mooie kristallen en fossielen kunt vinden, en wat voor gereedschap heb je nodig?

Op deze pagina probeert Gea Drenthe daarop het (begin) van een antwoord te geven.

Vindplaatsen

Eén van de grootste problemen voor de beginnende hobby geoloog is om te weten waar mooie vondsten gedaan kunnen worden. Hieronder volgen een aantal suggesties om dit probleem op te lossen:

• Literatuur, er is een grote verscheidenheid aan boeken die vindplaatsen beschrijven.
  Probleem is vaak dat deze boeken verouderde informatie bevatten. Een groeve die een paar jaar terug nog prachtige vondsten gaf, is dit jaar misschien wel gesloten of overgroeid en helemaal niet meer terug te vinden.
• Websites op het internet met vindplaatsen:
  • Voor fossielen: http://www.fossiel.net
  • Voor mineralen: www.mineralsfoundation.eu
• Informatie uitwisseling tussen de leden onderling. Veel leden gaan regelmatig mineralen en/of fossielen zoeken, en kunnen u van recente informatie voorzien over de vondst mogelijkheden in verschillende delen van Europa.
• Gea Drenthe organiseert een keer per jaar (rond hemelvaart) een meerdaagse excursie, en daarnaast 2 tot 3 eendaagse excursies. Deze excursies zijn in verband met de nodige verzekeringen alleen toegankelijk voor leden en hun gezinsleden.
  Zie alle excursieverslagen op: https://gea-drenthe.nl/archief-excursies

Waar u gaat zoeken is natuurlijk ook afhankelijk van wat u wilt vinden:

• Voor noordelijke zwerfstenen kunt u terecht in Drenthe, Friesland maar ook in het Emsland vlak over de grens. Onder de kliffen van de Limfjord en langs de kust van Funen en andere eilanden in Denemarken is ook veel mooi materiaal te vinden.
• Voor fossielen moet u meestal naar het buitenland: steengroeves, kalk kliffen langs de kust maar ook op akkers zijn vondsten te doen. Maar bijvoorbeeld ook in de groeves bij Winterswijk en Maastricht en op de stranden Westerschelde en op de Maasvlakte zijn vondsten te doen.
• Voor mineralen moet u meestal ook naar het buitenland en groeves bezoeken.

Groevebezoek

U behoort de groeve eigenaar toestemming te vragen om zijn terrein te mogen betreden. Voor Gea Drenthe excursies wordt altijd toestemming gevraagd.

U behoort zich netjes te gedragen:

• Laat geen rommel achter.
• Laat vooral ook geen hamers of beitels die in de machines van de groeve terecht kunnen komen en daar schade veroorzaken.
• Maak niets kapot
• Wees voorzichtig: een ongeluk zit in een klein hoekje en is niet alleen voor u vervelend, maar ook voor de groeve eigenaar, die er ook veel problemen met de autoriteiten door kan krijgen. Er zijn groeve eigenaren die om die reden geen bezoekers meer toelaten.

Als u met Gea Drenthe op excursie gaat, hoort u zich te houden aan het excursie-reglement en de veiligheidsinstructies, beide kunt u inzien of downloaden van https://gea-drenthe.nl/wie-zijn-we/download

Gereedschap en materiaal

Hieronder volgt een korte omschrijving van diverse spullen die bij het zoeken van pas komen.

Hamers

Het bezit van twee hamers met verschillend gewicht is aan te bevelen.

Het klassieke stuk gereedschap is de zogenaamde geologenhamer. Een geologenhamer heeft aan de ene kant een (hamer) slagvlak en aan de andere kant een spitse of beitelvormige punt (afgebeeld als 2).
De spitse punt kan men gebruiken om stukken steen los te wrikken. De beitelvormige punt is te gebruiken als een soort schepje en is bijzonder handig als men gaat zoeken in storthopen of los materiaal.
Geologenhamers zijn gemaakt van gehard staal, en je mag een geologenhamer nooit als beitel gebruiken en er met een andere geologenhamer op slaan omdat er dan metaalsplinters kunnen afspringen.
Een hamer met een metalen steel is vergeleken met een hamer met een houten steel steviger en daarom beter. Gewicht meestal 500 gram. De geologenhamer wordt meestal gebruikt bij het lichtere werk.
De geologenhamer is meestal alleen te koop in speciaalzaken en is vrij duur, €60-€80.

Een (veel goedkoper) alternatief is de zogenaamde bekistinghamer met een lange en korte punt naast elkaar (afgebeeld als 3).

Een licht hamertje (niet afgebeeld) is gemakkelijk als u thuis de grote stukken wilt verkleinen of fossielen wilt uitprepareren.

Het meest algemeen wordt een moker (afgebeeld als 1) gebruikt, deze zijn in elke bouwmarkt voor ongeveer €20 te koop
Een gemakkelijk formaat heeft een gewicht van ongeveer 1000 gram met een houten steel die met stalen wiggen in de kop moet worden vastgezet. Hij wordt gebruikt voor het zwaardere werk en voor zwaardere beitels.
Door het grotere slagoppervlak heeft men meer trefkans bij het slaan en spaart men de vingers.

Voor het nog zwaardere werk zijn grotere mokers (of voorhamers) met lange steel verkrijgbaar van 2, 4 of 5kg. Als men in groepsverband gaat zoeken is een zwaardere moker of voorhamer voldoende. Even afspreken wie er een meeneemt.

Beitels

Steenbeitels uit bouwmarkten voldoen prima.

Type 1 en 2 zijn het meest praktisch omdat ze op een slijpsteen te slijpen is zonder dat hij gehard hoeft te worden. Dit type is in verschillende maten in de doe-het-zelfzaken te koop voor niet al te veel geld (rond de €10).
Ditzelfde type met een punt (nummer 3) is geschikt als u een groot stuk steen wilt splijten, maar geeft minder sturing in de splijtrichting.
Een andere variant heeft een extra brede beitelvormige punt (niet afgebeeld). Dit type is voornamelijk geschikt om plaatmateriaal zoals leisteen te splijten.
Koop een beitel altijd met een bijbehorende handbeschermplaat zoals te zien is bij nummer 1 en 2, zodat uw hand beschermd is bij een minder goed gerichte slag.

Een letterbeiteltje (niet afgebeeld) is praktisch voor fijn huiswerk.

Oude beitels waarbij de kant waarop geslagen wordt is omgekruld (de zogenaamde baard van de beitel) kunt u beter links laten liggen,  er kunnen metaalsplinters loskomen.

De beste all-round keuze is type 1 of 2 zoals afgebeeld, dus met een normale beitelvorm.

Loep

Om kleine kristallen te bekijken of om te zien of er beschadigingen aan kristallen of fossielen zijn is een loep nodig. Een loep is een klein maar onontbeerlijk stukje gereedschap voor het determineren van mineralen.

Een kleine loep die men aan een koordje om de hals kan dragen of in de zak kan steken is het meest praktisch. De vergroting staat op de huls aangegeven. 10x vergroting voldoet in de praktijk het beste.
De loep is bij opticiens en fotozaken verkrijgbaar.
Een loep die op het voorwerp gezet moet worden is minder praktisch omdat een steen nooit geheel vlak is.

Vervoer van gereedschap en vondsten

Tassen, kunststof bakken, emmers, rugzakken, karretjes met niet te kleine wielen zijn allemaal bruikbaar. Wat u wilt gebruiken is afhankelijk van uw voorkeur en de afstand die u moet lopen. Als u met de auto dicht bij de vindplaats kunt komen is alles bruikbaar. Als u echter een groot eind moet lopen of in een diepe groeve moet afdalen en weer terug klimmen, is een stevige rugzak aan te bevelen. U hebt uw handen dan geheel vrij. Let er op dat de rugzak een stevig rugpand heeft, zodat de stenen niet al te veel in uw rug prikken.

Verpakking

Zorg dat u pakpapier (kranten) en zacht papier (keukenrol) bij u hebt om uw vondsten goed te verpakken. Kleine doosjes voor tere vondsten zijn ook zeer bruikbaar. Neem een pen en schrijfblokje mee om de naam van de steen of het fossiel en de naam van de groeve op te schrijven. Dit is vooral van belang als u meerdere groeves bezoekt.

Veiligheid

Steengroeves zijn in potentie gevaarlijke plekken. Neem geen risico’s, blijf uit de buurt van wanden met los materiaal, het kan naar beneden komen! Regen vergroot dit gevaar.

Neem een bouwhelm mee om u te beschermen tegen vallend gesteente. Helmen zijn in de meeste groeves verplicht.
Een helm dragen kan nogal eens overbodig lijken of juist futiel: een helm zal je niet redden als er een paar duizend kilo steen op je neer komt. Toch willen we u met klem aanraden wel een helm te dragen. Een helm dragen heeft namelijk ook een psychologisch effect: het herinnert u er constant aan dat u zich op een gevaarlijk terrein bevindt.
Een bouwhelm is te koop in de doe-het-zelfhandel.
De meeste helmen zijn van plastic. Let er wel op dat deze helmen een beperkte levensduur hebben door het verdwijnen van de “weekmaker” uit het materiaal. In de binnenrand van de helm is het jaar van fabricage aangegeven. De veilige levensduur is zo’n twee jaar. Aluminium helmen hebben deze beperkte levensduur niet.

Een beschermbril beschermt tegen rondvliegende scherpe splinters en is geen overbodige luxe. Een normale bril, of een zonnebril geeft ook al een behoorlijke bescherming.

Draag stevige schoenen die de voeten beschermen, steun geven aan de enkels en voorkomen dat u uitglijdt. Groeves kunnen erg modderig zijn in natte periodes, daarom is schoeisel dat min of meer waterdicht is erg prettig. Een paar (oude) bergschoenen of werkschoenen voldoen uitstekend.
Een paar werkhandschoenen van de bouwmarkt beschermen uw handen tegen snijwondjes (stenen kunnen behoorlijk scherp zijn!), ontvellingen en dergelijke.
Zorg dat u altijd een paar pleisters en/of verband bij u hebt voor kleine wondjes van steensplinters en dergelijke.

Veel groeves stelt het dragen van een reflecterend veiligheidshesje verplicht. Vooral nuttig als er in de groeve gewerkt wordt.