Sorselegraniet, lange-afstands-kampioen

20 november 2015

Sorselegraniet, gepolijste rolsteen uit de Skelefteälven bij Sorsele, in Noord-Zweden

Onwillekeurig gaan je gedachten hierbij uit naar een atleet die aan een duurloopwedstrijd heeft meegedaan en kampioen is geworden. De kampioen in dit verhaal, Sorselegraniet, is echter een zwerfkei die flink wat kilometers in de benen heeft: 2500 kilometer om precies te zijn!

Nederland kent heel wat zwerfsteenverzamelaars. Er zijn erbij die s ‘zomers in Scandinavië op zoek gaan naar geschikte gesteenten om die te vergelijken met zwerfkeien die hier zijn gevonden. Een eventuele match geeft niet alleen een kick, maar levert tegelijk een nieuw gidsgesteente op. In de zwerfsteenkunde zijn gidsgesteenten zwerfkeien waarvan in Scandinavië het herkomstgebied ontdekt is.

Sorselegraniet herkomst — Sorselegraniet komen uit Noord-Zweden. De rode stip geeft globaal het voorkomen aan. Vergelijkbare granieten komen nergens elders in Zweden voor, vandaar zijn status van gidsgesteente.

Ieder jaar leveren deze zoektochten nieuwe kandidaten op. Toch zijn er grenzen aan, zo scheen het. Zwerfstenen uit het verre Zweeds Lapland zouden hier niet gevonden kunnen worden, want te noordelijk. Dat blijkt een misvatting te zijn.

Een paar jaar geleden zijn uit rivierbeddingen in de buurt van de Noord-Zweedse plaats Sorsele granieten rolkeien meegenomen. De stenen zijn doorgezaagd en gepolijst, waardoor de kleur en tekening van het gesteente beter zichtbaar wordt. Vergelijking met verzamelingen van andere zwerfsteenliefhebbers leverde al snel een paar zwerfsteenvondsten op. De eerste kei was gevonden op het Deense eiland Als, maar ook in Friesland (Nijbeets) en Zuidoost-Drenthe (Erica) zijn een drietal zwerfstenen opgeraapt.

Indalsälven rivier Noord Zweden — In deze Noordzweedse rivier de Indalsälven werden door zwerfsteenverzamelaars rolstenen van Sorselegraniet opgeraapt en meegenomen. Sorselegraniet bezit kenmerken waardoor het een goed gidsgesteente is.

Dat uit zo noordelijk gelegen gebieden in Scandinavië zwerfstenen in Noord-Nederland gevonden worden, mag gerust heel bijzonder genoemd worden. Maar het kan nog gekker…

Granieten uit de omgeving van verre Sorsele blijken helemaal niet zo zeldzaam te zijn. Goed, je vindt ze niet iedere dag, maar in twee jaar tijd zijn bij het Hunebedcentrum in Borger, bij Ees, Exloo en Valthe maar liefst een twintigtal zwerfstenen van Sorselegraniet gevonden. De grootste zwerfkei ligt in de keientuin in Borger en is zo’n 60cm groot!

Groot zwerfblok van Sorselegraniet - Keientuin Borger — Groot zwerfblok van Sorselegraniet – Keientuin Borger (Dr.)

Naderhand is nog een groter exemplaar, zei het enigszins afwijkend, bekend geworden. Deze kwam bij baggerwerkzaamheden in het Van Starkenborgkanaal bij Zuidhorn te voorschijn. Deze steen is meer dan een meter groot en is door zwerfsteenkunstenaar Derk den Boer tot kunstvoorwerp bewerkt. Deze kei staat momenteel voor de ingang van het kenniscentrum in Borger.

Zwerfsteenbeeld van Sorselegraniet bewerkt door Derk den Boer – Groningen.
Het zwerfblok is gevonden bij baggerwerkzaamheden in het Van Starkenborgkanaal bij Zuidhorn (Gr.)

Zo zien we dat er de ogenschijnlijk afgegraasde zwerfsteenwereld nog steeds bijzondere ontdekkingen kunnen worden gedaan. Sorselegraniet zal niet de laatste zijn.

Sorselegraniet - Langs de N34 bij Borger — Sorselegraniet – Langs de N34 bij Borger (Dr.)
Het oppervlak van de zwerfsteen is licht verweerd, waardoor de porfirische veldspaten goed zichtbaar zijn.

Sorselegraniet, detail - N34, Borger — Detail van vorige steen – N34 bij Borger (Dr.)

Sorselegraniet, grijs type - Zwerfsteen van Exloo (Dr.) — Sorselegraniet, grijs type – Zwerfsteen van Exloo (Dr.)

Sorselegraniet, roserood type - Zwerfsteen van Valthe (Dr.) — Sorselegraniet, roserood type – Zwerfsteen van Valthe (Dr.)

Sorselegraniet, donker type met sterk verweerd oppervlak - Zwerfsteen van Valthe — Sorselegraniet, donker type met sterk verweerd oppervlak – Zwerfsteen van Valthe

Sorselegraniet - Keientuin Borger. — Sorselegraniet – Keientuin Borger.
Dit oranjebruine type heeft een fraaie granofirische grondmassa

Een artikel van Harrie Huisman