Een routebeschrijving van de excursie die we in 2007 naar de Hümmling hebben gemaakt. Een gebied net over de Duitse grens
Voorjaar 2007 hebben we in verband met ons 35 jarig jubileum een bus excursie door het net over de Duitse grens gelegen Hümmling gebied gemaakt onder bezielende leiding van Harry Huisman. Harry had ons toegezegd om een routebeschrijving voor ons te maken, en die vinden jullie nu hieronder. De route wordt niet in dezelfde volgorde beschreven als de excursie.
Het gebied waar wij waren heet de Hümmling, met als centrale plaats Sögel.
Hoe kom je in de Hümmling? Gemakkelijk is via Vlagtwedde, Boertange, de grens over te rijden. Via Dörpen (interessante plaats met veel winkels) rij je naar de Bundestrasse 70. Daar zuidwaarts, d.w.z. rechtsaf. Waar je een spoorwegovergang kruist direct daar voorbij linksaf. Na een kilometer of twee zie je het uitzichtpunt van de Magnetbahn.
Vervolgens doorrijden tot Wippingen (is na een paar kilometer rechtsaf). Bord verwijst naar Werpeloh. Voorbij Wippingen wordt het erg stil. Geen woningen meer tot Werpeloh.
Iets voorbij Wippingen schuin rechtsaf een smalle asfaltweg in. Op de hoek staat een bordje met Kieswerk Jansen. Na ca. 1 km rechtsaf. Je komt zo vanzelf bij de zandzuigerij. Er is in Wippingen een wisselende kans op stenen en fossielen.
Achter de zandscheidingsinstallaties heb je op een Änhöhe’ nog een groeve. Deze is droog. In de wand zie je fraaie geologische verschijnselen (doorsnede beekbedding, fossiele vorstwig, preglaciale fijnzanden etc.
Terug naar de hoofdweg en weg vervolgen naar Werpeloh. Na een kilometer op vijf rechtsaf een smalle asfaltweg in. Doorrijden tot een kruising waar je linksaf gaat. Deze weg leidt naar het zwerfsteenmonument van pater Matthias Bergmann van Werpeloh. De grote keien zijn niet te missen. Ze vormen twee kransen die op 21 juni het zonlicht naar een mariakapel leiden, bekleed met paarse amethistkristallen en een zwarte madonna met kind.
Doorrijden en op hoofdweg weg vervolgen naar Werpeloh (=rechtsaf).
Werpeloh is een klein esdorp. Wil je de zandgroeve nog een keer bekijken dan in Werpeloh op de T-splitsing linksaf, richting Börger. Na een kilometer of twee slaat u rechtsaf de uitrit van de groeve in (Kiesgrube Schlangen). In het weekend is de slagboom neergelaten. Dan loopt U de weg naar beneden.
Hier bevindt zich sinds jaar en dag een grote zandgroeve.In de grote zandgroeve zijn keileem en smeltwaterzanden (Sandr-afzettingen) met daarin grind en steensnoeren ontsloten. De afzettingen zijn goed te bekijken. Misschien zijn er nog fraaie ijstijdverschijnselen, zoals fossiele vorstscheuren in de zandlagen te zien. In de hoop zwerfstenen kun je op zoek gaan naar de specialiteit van deze groeve: zwerfstenen uit het Oslo-gebied in Zuid-Noorwegen. Overal elders zijn die zeer zeldzaam – op de Hondsrug bijvoorbeeld zul je Noorse gesteenten vrijwel nimmer tegenkomen. Hier in Werpeloh wel. Ook het vinden van fossielen behoort tot de mogelijkheden. Vooral in de talrijke vuurstenen kom je die nog wel eens tegen.
Moe van al dat autorijden? In de ‘gemütliche’ Hümmlinger Teestuben aan de Loruperweg in Sögel is het goed toeven.
In Werpeloh de hoofdweg naar Sögel volgen. Komt u uit Wippingen en je staat in Werpeloh voor de T-splitsing (dus als je geen stenen wilt zoeken) dan rechtsaf, richting Sögel. Dat is zo’n 4 km verder.
Voor een bezoek aan het beroemde barokke jachtslot Clemenswerth in Sögel de borden Werlte en Schloss Clemenswerth volgen. Op de verkeerslichten in het centrum van Sögel is dat linksaf.
Schloss Clemenswerth bereikt u ca. 1 km verder. Je volgt de parkeerborden linksaf. Clemenswerth is een barok jachtslot uit 1749. Het is gebouwd als zomer- en jachtverblijf voor keurvorst Clemens-August van Keulen. Om het centrale slot heen met in de buitenmuren prachtige zandstenen jachttaferelen vindt u een achttal gastenverblijven. In een ervan is een restaurant gevestigd.
Het slot is een paar jaren geleden gerestaureerd en ingericht als het Emslandmuseum. Bezienswaardig is vooral de slotkapel in een van de bijgebouwen.
Weer in de auto de weg richting Werlte vervolgen. Op de splitsing links aanhouden en de borden volgen naar Hüven en Eisten. Voorbij Hüven rij je nog een kleine kilometer voordat je rechts de unieke watervluchtmolen aan de Mittelradde kunt bekijken. Hij is opnieuw hersteld na een zware storm. De molen is ook van binnen te bezichtigen.
Terug naar Hüven. Op de kruising linksaf, de Hünebettstrasse in, richting Gross-Bersschen. Een oeroude weg, wellicht al zo’n 5000 jaar oud. Langs deze weg liggen talrijke hunebedden. Bij een parkeerplaats (na een paar km links) de auto parkeren. Via een pad langs een paar onttakelde hunebedden steek je de weg over naar de andere kant. Daar het pad tussen de zwerfstenen door nemen. Aan het einde ervan ligt het zgn. Königsgrab, een groot hunebed. Via bospaden kun je schuin naar links, ca. 150 verder, naar een in 1956 gerestaureerd hunebed.
In de auto rijdt u verder richting Gross en Klein Berschen. In de bosjes links van de weg nog meer hunebedden. In Klein Berschen rechtsaf richting Sögel. Na een kilometer of twee linksaf naar Stavern. Bij Bruneforth zie je bij een beekovergang een prachtige oude watermolen (is nog in bedrijf). Bij de beek in een bosje nog een groot hunebed.
Vandaar weer terug naar Sögel. Op de T-splitsing rechtsaf, het centrum in. Bij de verkeerslichten linksaf. Je volgt nu de borden Papenburg. Via Werpeloh, Börger rij je naar Surwold. Dit plaatsje ligt letterlijk aan de rand van de Hümmling. In Surwold rij je via een paar haarspeldbochten de noordrand van de Hümmling af naar het vlakke veengebied ten noorden daarvan. De steilrand is heel bijzonder en is overal in het landschap zichtbaar.
Enfin, Je hebt op de kaart nog voldoende mogelijkheden om verder nar het oosten te rijden, naar Esterwegen. Daar heb je op de weg naar West Rhauderfehn op een hoog punt (48 m) een prachtig uitzicht over het lage veengebied in het noorden.
In Heede heb je nog de Dicke Baum. De ‘duizendjarige’ linde bevindt zich in een parkje achter de Volksbank. Rechts van het bankgebouw gaat een paadje er naar toe.
Een paar andere suggesties:
Een andere suggestie is de volgende: Via Heede rij je in de richting Oldenburg langs het Küstenkanaal door het Börgermoor. Daar linksaf het kanaal over, de buitengewesten van Papenburg in naar Bockhorst(bij verkeerslichten rechtsaf). Na een paar honderd meter links bij een T-splitsing is een fraai hoogveenprofiel te zien met turven. De plek lijkt op een picknickplek. Hier kun je zien wat zwartveen, darg en bolster betekenden voor de turfwinning. Wie weet ligt er nog een turfje dat al droog genoeg is om mee te nemen. Een en ander is echter afhankelijk van het toeristenprogramma dat in Papenburg erg populair is namelijk met paard en grote huifkar met daarin banken, tafel, kratten bier en sterke drank. Het veenprofiel is een vaste stopplaats waar met veel humor en vrolijkheid (van de drank) het leven van de vroegere veenarbeider wordt verteld. Even verderop rij je langs een testbaan van Mercedes. Men heeft ervoor gezorgd dat er niets van te zien is. Op de T-splitsing aan het einde van de weg rechtsaf. Bord Esterwegen volgen.
In Esterwegen rij je ‘bergop’ naar een hoogte van 45 m. Van daar heb je bij goed weer een fraai uitzicht over het noordelijker gelegen veengebied. De zandheuvel waarop Esterwegen is gebouwd, is een opgestuwde bult zand dat door het landijs in de voorlaatste ijstijd uit de ondergrond omhoog gedrukt is. Esterwegen markeert tevens de noordrand van de Hümmling, een vriendelijk golvend aan de Veluwe herinnerend gebied met talrijke overblijfselen uit de prehistorie. Van Esterwegen rij je via Lorup en Spanharrenstätte naar Börger. In Börger bij de sportplaats een imposant hunebed naast een huis te zien.
Aan de andere kant van de hoofdweg de smalle asfaltweg inrijden. Op het kruispunt vervolgens linksaf. Hier zie je rechts een bijzonder grote zwerfsteen (de grootste in dit deel van Duitsland). Hij wordt aangegeven als de zogenaamde ‘Opferstein’.
Je merkt dat je zo een aardige tocht door de Hümmling kunt maken. Ik hoop dat je uit bovenstaande voldoende inspiratie op doet om er zelf met de familie op uit te trekken.
In ieder geval veel plezier.
Harry Huisman
