GEA Kring Drenthe
Secretariaat:
J.F. Otten
Iepenlaan 13
9401 LS Assen
tel: 0592-353229
e-mail: secretaris@gea-drenthe.nl
internet: https://gea-drenthe.nl
facebook: https://www.facebook.com/GEA.Drenthe
foto’s: https://www.flickr.com/photos/gea-drenthe/
Rekeningnr. NL08INGB0003452494

Gea Drenthe

Nieuwsbrief januari 2018

Jaarvergadering

Jaavergadering 19 januari

Vrijdag 19 januari is de eerste kringavond van Gea Drenthe in 2018.

Zoals altijd in januari hebben we dan een jaarvergadering. Naast dit serieuze gedeelte is er echter ook weer ruimte voor de roemruchte geologiekwis van Koos Tap, en voor een verloting van geologisch materiaal.

Voor deze verloting vragen we weer om jullie inbreng: fossielen, mineralen, gesteenten en ander geologisch gerelateerd materiaal is welkom.
We hebben in ieder geval al flink wat fossiel materiaal (6 kratten vol) van dhr Gerrit Withaar uit Stadskanaal die zijn verzameling aan ons gedoneerd heeft.
Verder zal in verband met de verhuizing in februari een deel van de bibliotheek ingebracht worden in de verloting.
Er is dus al aardig wat materiaal voor de verloting, maar meer inbreng is meer dan welkom.

Programma

Opening door de voorzitter
Verslag van de secretaris
Verslag van de penningmeester
Verslag van de kascommissie: Geert Klinkhamer en Paul Joziasse
Mededelingen van Koos Tap namens de excursie commissie
Mededelingen van Jannette Tap over Gea Kids
Geologische kwis door Koos Tap
Pauze met verkoop van loten
Uitslag van de kwis
Verloting

Datum: Vrijdag 19 januari

Tijd: 20:00

Locatie: aula van het AOC-Terra locatie MBO Emmen aan de Noordbargerstraat 75 in Emmen.

Zie voor de locatie: https://gea-drenthe.nl/wie-zijn-we/locatie

Contributie

Ongeveer 20 leden hebben de contributie voor 2018 nog niet betaald.

Een herinnering is gestuurd naar iedereen die nog niet betaald heeft.
We verzoeken u om zo snel mogelijk te betalen.
De contributie bedraagt € 30 bijdrage voor de landelijke GEA en € 18 voor onze eigen kring, samen € 48,-

Overmaken op rekening NL08INGB0003452494

Gea-kids

Opgave voor Gea kids middag op 18 februari

Beste GEA-kids,
Op zondagmiddag 18 februari komt Ernest Mols vertellen over de mammoetjagers.
Ook gaat hij samen met jullie een speer maken of andere dingen die de mammoetjagers gebruikten.
Het begint weer om 13:30 uur in het Hunebedcentrum.
Geef je op zodat wij weten hoeveel materiaal er nodig voor de speren, maar ook drinken en snoep.
Opgeven kan tot 31 januari.
Tot 18 februari.

Opgave: h-tap@home.nl

Jannette en Koos

Fossiel: Pecopteris Plumosa, Carboon, Piesberg

Gea-kids excursie naar de Piesberg op 18 maart

Beste GEA-kids,
Op zondag 18 maart gaan we naar de Piesberg bij Osnabruck.
Hier gaan we fossielen en mineralen zoeken.
We beginnen om 10.00 uur bij de groeve en we zoeken tot we niet meer willen.
Op elk kind moet een begeleider mee voor de veiligheid.
Wanneer je mee wilt moet je je opgeven voor 28 februari.
Nadere gegevens volgen nog.
Tot 18 maart.

Opgave: h-tap@home.nl

Jannette en Koos

Excursie naar Hohenlimburg

Aanmelden excursie Hohen-Limburg op 15 april

Beste GEA leden,
Op 15 april willen we weer naar de groeve Hohen-Limburg.
Wie mee wil moet zich voor 31 maart opgeven.
Denk erom er kunnen maar 30 personen mee.
Wie het eerst komt die het eerst maalt.
Nadere gegevens volgen
Tot 15 april.

Opgave bij de excursiecommissie: excursie@gea-drenthe.nl

Excursiecommissie

programma

Agenda rest van het jaar

Datum	Activiteit
19 januari 2018	Jaarvergadering met geologische kwis en verloting Locatie: Terra MBO Emmen, Noordbargerstraat 75, 7812 AA Emmen
16 februari 2018	Kringavond met lezing door Hans Sanders – Agaten, de kunstwerken van de natuur Locatie: Kenniscentrum van het Hunebedcentrum, Bronnegerstraat 12, Borger
18 februari 2018	Gea kids middag – onderwerp Mammoetjagers Locatie: Kenniscentrum van het Hunebedcentrum, Bronnegerstraat 12, Borger
16 maart 2018	Kringavond met lezing door Wim Bruines – Fluorescerende mineralen Locatie: Kenniscentrum van het Hunebedcentrum, Bronnegerstraat 12, Borger
18 maart 2018	Excursie voor de Gea kids naar de carboongroeve de Piesberg bij Osnabrück. Alleen voor kinderen! Elk kind moet wel door een volwassene begeleid worden
13 april 2018	Kringavond, onderwerp lezing nog onbekend Locatie: Kenniscentrum van het Hunebedcentrum, Bronnegerstraat 12, Borger
15 april 2018	Excursie naar Hohen-Limburg
10 mei 2018	Hemelvaart excursie naar Sachsen-Anhalt
18 mei 2018	Kringavond met lezing door Kees Mak – Mineralen van het Kinzigtal in Baden-Wurtemberg Locatie: Kenniscentrum van het Hunebedcentrum, Bronnegerstraat 12, Borger

Zie voor de meest up-to-date agenda: https://gea-drenthe.nl/agenda

Lezingen in het Hunebedcentrum

Lezingenserie over hunebedden in Europa

Zondag 14 januari- Hunebedden in Nedersaksen
Zondag 11 februari – Hunebedden in Schleswig-Holstein
Zondag 18 maart – Hunebedden in Jutland
Zondag 15 april– Hunebedden in Funen/Seeland

Plaats: Hunebedcentrum Borger
Tijd: 13.00 – 15.00 uur
Entreeprijs: 5 euro (inclusief een kop koffie/thee)

Evolutie van de Flora en Fauna – Cruciale Ontwikkelingen

Zondag 21 januari 2018: Het tijdperk van de Dinosauriërs
Spreker: Dr Anne Schulp, Naturalis
Zondag 4 februari 2018: Zoogdieren; ontstaan, evolutie, bloei.
Spreker: Prof Jelle Reumer, Univ Utrecht

De lezingen worden gehouden op zondagmiddagen in het Hunebed centrum in Borger. De aanvang van de lezingen is om 14.00 uur en het einde is rond 16.00 uur. Halverwege de lezing is een koffiepauze van 20 minuten gepland.

Meer informatie op http://www.hunebedcentrum.eu/activiteiten-3/lezingenserie-evolutie/

Geisers en hete bronnen in Chili

Geiser del Tatio – De geisers voor zonsopkomst. Het is koud, het vriest 8 graden

In de Chileense Andes komen erg veel vulkanen voor.
Het is dan ook geen wonder dat er ook veel geothermische verschijnselen zijn in de vorm van geisers en veel hete bronnen.
De hete bronnen, hoog in de Andes, worden vaak als (soms vrij primitieve) bad inrichtingen gebruikt.

Tijdens onze reis door noord Chili kwamen we een aantal van deze geothermische verschijnselen tegen, hieronder een beeldverslag.

El Tatio

Het Tatio geiserveld ligt op 4300m en is daarmee het hoogst gelegen geiserveld ter wereld.
Het geiserveld is het mooist bij zonsopkomst, omdat in de ochtend windstil is, en de temperatuur nog zo laag is dat de opstijgende waterdamp goed te zien is.
Overdag stijgt de temperatuur en en neemt de wind toe, waardoor er geen dampkolommen te zien zijn.

Het is koud, het vriest 8 graden

Het geiserveld ligt een paar uur rijden ten noorden van San Pedro de Atacama, een toeristisch centrum. Elke ochtend voor dag en dauw vertrekt een karavaan aan busjes uit San Pedro om vóór zonsopkomst bij Tatio te zijn.
Omdat wij een camper hebben kunnen we bij het geiserveld overnachten zodat we niet in het donker over de onverharde wegen hoeven te rijden.

Geisers del Tatio – De zon begint op te komen

Geiser del Tatio – stoomwolken

Geiser del Tatio – Prachtige kalkafzettingen gekleurd door algen en mineralen.

Termas de Puritama

Termas de Puritama is een rivier met een aantal poelen met warm water in de Quebrada de Guatin ten noorden van San Pedro de Atacama. Het ligt op de route naar el Tatio op 3500m hooog
We hadden een vrij lange wandeling over ruig terrein door de Quebrada (kloof) de Guatin gemaakt, en konden hier lekker even badderen, hoewel het water wel wat warmer had gemogen.
De termas was goed uitgerust met een goed onderhouden badhuis en met loopplanken. We hadden gehoopt dat we hier wat te eten konden kopen, maar dat was een misrekening. In de bergen van Chili is eigenlijk nergens wat te krijgen, het is wat dat betreft toeristisch nog erg onderontwikkeld (met uitzondering van San Pedro de Atacama), maar dat is juist de charme van Chili.
De wandeling terug was wel wat zwaarder.

Thermas de Puritama – thermische baden in een riviertje

Termas de Jurasi

Termas de Jurasi ligt helemaal in het noorden van Chili bij de plaats Putre en Park Lauca. Er was een badgelegenheid aangelegd die helemaal verlaten was.

Heerlijk warm water.

Thermas de Jurasi – heerlijk warm water

Termas de Polloquere

Termas de Polloquere ligt aan de rand van Salar de Surire op 4300m hoogte, een prachtig gebied waar veel Flamingo’s, Vicuna’s en Nandoe’s te zien zijn.
De termas heeft geen faciliteiten, het waaide nogal en de lucht was koud, daarom van deze termas geen gebruik gemaakt.
We hebben hier overnacht in complete leegte en verlatenheid.

Thermas de Polloquere en Salar de Surire na zonsondergang

Thermas de Polloquere – In de koude ochtendlucht is bij windstilte de stoom die van het hete water afkomt te zien

Geisers de Puchuldiza

Geisers de Puchuldiza (4200m hoogte) stoten continue met grote kracht heet water uit.

Puchuldiza is onderdeel van een flink geothermisch veld. Er wordt onderzocht of er geothermische energie uit dit veld gehaald kan worden. De totale thermische energie die het veld voortbrengt wordt geschat op 33 MegaWatt

Geisers van Puchuldiza spuiten continu met kracht heet water uit.

Termas van Enquelga

De Termas van Enquelga (Aguas Calientes) in park Isluga hebben een mooi aangelegde bad mogelijkheid die nu helaas wel behoorlijk vervallen is.
We konden hier goed wild kamperen. ‘s Ochtends kwamen een aantal lama’s langs.

Lama’s bij Aguas Calientes, Enquelga

Meer foto’s van onze reis door noord Chili en Paaseiland op https://www.flickr.com/photos/jacob_otten/albums/Chili en Paaseiland

Jacob Otten en Corry Hofstee

Moderne Stromatolieten

Stromatolieten behoren tot de oudst bekende fossielen uit het precambrium. Er zijn stromatolieten bekend die 3,7 miljard jaar oud zijn.

Stromatolieten ontstaan doordat matten van blauwwieren (Cyanobacteriën) kalkdeeltjes aan elkaar kitten tot dunne lagen. Deze lagen bouwen op totdat een koepel-, kegel-, of zuilachtige structuur onstaat. In het precambrium werden zo enorme hoeveelheden kalksteen gevormd.

De cyanobacteriën behoren tot de oudst bekende levensvormen en zijn primitief: hebben nog geen celkern maar wel bladgroenkorrels.

Ook tegenwoordig worden nog stromatolieten gevormd. Een bekende locatie van moderne stromatolieten is Shark Bay in west Australië.

Maar ook in Chili zijn stromatolieten te vinden, bijvoorbeeld in de hyper-saline meren in de Atacama woestijn van noord Chili.

Laguna Tebinquiche

Eén voorkomen is bijvoorbeeld in Laguna Tebinquiche in het Salar de Atacama, een enorme zoutvlakte ten zuiden van San Pedro de Atacama in het hoogland van de Andes.

Laguna Tebinquiche met in het midden de vulkaan Licancabur

Microbiele matten hebben in dit meer stromatoliet achtige structuren laten ontstaan

Salar de Llamara

Een ander voorkomen is in een meertje in het Salar de Llamara in het Pampa del Tamarugal National Reserve

Salar de Llamara is ook weer een enorme zoutvlakte waar bijna geen leven voorkomt.
Bij zoutvlakte moet u zich trouwens geen beeld vormen van een wit, glad oppervlak.
Het zout is hier bruin en vormt schotsen die chaotisch door elkaar heen liggen als kruiend ijs.

In het meertje zijn stromatolieten te vinden die zijn gecombineerd met mooie gipskristallen.

Salar de Llamara

In Salar de Llamara zijn stromatolieten te vinden die vooral ook als fossielen bekend zijn. Dit zijn structuren die gevormd zijn door microbiële matten in combinatie met afzetting van zout en gips. Het worden daarom ook wel bio-evaporieten genoemd. In Salar de Llamara zijn ze combineerd met mooie gipskristallen.

Meer foto’s van onze reis door noord Chili en Paaseiland op https://www.flickr.com/photos/jacob_otten/albums/Chili en Paaseiland

Jacob Otten

Een voorkomen van kogelgranieten of orbiculieten in Chili

Orbiculiet uit Chili

Kogelgranieten en kogeldiorieten, ook wel orbiculieten genoemd zijn zeldzame maar bijzonder mooie gesteenten. In Europa kennen we vooral orbiculieten uit Finland meestal in kleine voorkomens.

Nederland

Als zwerfstenen zijn ze in Nederland uitermate zeldzaam, er zijn mij maar twee vondsten bekend: één vondst bij Eext die al vele jaren in het museum Natura Docet Wonderrijck Twente in Denenkamp ligt, de andere vondst is een aantal jaren geleden door Gea Drenthe lid Harry Dekker gedaan, deze steen ligt in het kenniscentrum van het Hunebedcentrum in Borger.

Zie voor een persoonlijk verslag van Harry Dekker Kogelgraniet, een bijzondere vondst van in Drenthe en voor een beschrijving van deze vondst door Harry Huisman: http://kijkeensomlaag.nl/index.php/component/content/article/37-publicaties/publicaties/80-de-kogelgraniet-van-nieuw-schoonebeek

Kogeldioriet van Eext in het museum Natura Docet

Kogelgraniet van nieuw Schoonebeek in het Hunebedcentrum, gevonden door Gea Drenthe lid Harry Dekker

Chili

In andere werelddelen komen echter ook orbiculieten voor. Tijdens een vakantie in Chili kamen we een voorkomen tegen op de kustlijn, 11 km ten noorden van Caldera.

Het voorkomen is nog geen 20m bij 20m, stamt uit de Jura en is ontstaan als een intrusiegang. Op de grens van de orbiculiet en het omliggende gesteente is een zone met metamorfe verschijnselen te zien.

Een voorkomen van orbiculieten ten noorden van Caldera, Chili

Locatie orbiculietvoorkomen in Chili

Het gesteente heeft een lichtgekleurde porfirische grano-diorietmatrix. De kogels hebben gemiddelde diameter van 7 cm en zijn samengesteld uit een kwarts dioriet kern en een enkele donkere schaal met een overwegend radiale textuur samengesteld uit gelijke hoeveelheden van plagioklaas en amfibool vergezeld door kleinere hoeveelheden van clinopyroxeen, biotiet en magnetiet. De kern van de kogels is polykristallijn en is een lichter gekleurde, kwartsdioriet samengesteld uit plagioklaas, amfibool, kwarts, biotiet, kleine hoeveelheden K-veldspaat, clinopyroxeen.

Een voorkomen van kogelgranieten of orbiculieten

Kogelgraniet van Chili met contact metamorfose verschijnselen

De site is uitgeroepen tot beschermd gebied (“Santuario de la Naturaleza Granito Orbicular”).
(bron Wikipedia)

Meer foto’s van onze reis door noord Chili en Paaseiland op https://www.flickr.com/photos/jacob_otten/albums/Chili en Paaseiland

Jacob Otten