GEA Kring Drenthe
Secretariaat:
J.F. Otten
Iepenlaan 13
9401 LS Assen
tel: 0592-353229
e-mail: secretaris@gea-drenthe.nl
internet: https://gea-drenthe.nl
facebook: https://www.facebook.com/GEA.Drenthe
foto’s: https://www.flickr.com/photos/gea-drenthe/
Rekeningnr. NL08INGB0003452494
Gea Drenthe
Nieuwsbrief januari 2018

Jaarvergadering
Jaavergadering 19 januari
Vrijdag 19 januari is de eerste kringavond van Gea Drenthe in 2018.
Zoals altijd in januari hebben we dan een jaarvergadering. Naast dit serieuze gedeelte is er echter ook weer ruimte voor de roemruchte geologiekwis van Koos Tap, en voor een verloting van geologisch materiaal.
Voor deze verloting vragen we weer om jullie inbreng: fossielen, mineralen, gesteenten en ander geologisch gerelateerd materiaal is welkom.
We hebben in ieder geval al flink wat fossiel materiaal (6 kratten vol) van dhr Gerrit Withaar uit Stadskanaal die zijn verzameling aan ons gedoneerd heeft.
Verder zal in verband met de verhuizing in februari een deel van de bibliotheek ingebracht worden in de verloting.
Er is dus al aardig wat materiaal voor de verloting, maar meer inbreng is meer dan welkom.
Programma
- Opening door de voorzitter
- Verslag van de secretaris
- Verslag van de penningmeester
- Verslag van de kascommissie: Geert Klinkhamer en Paul Joziasse
- Mededelingen van Koos Tap namens de excursie commissie
- Mededelingen van Jannette Tap over Gea Kids
- Geologische kwis door Koos Tap
- Pauze met verkoop van loten
- Uitslag van de kwis
- Verloting
Datum: Vrijdag 19 januari
Tijd: 20:00
Locatie: aula van het AOC-Terra locatie MBO Emmen aan de Noordbargerstraat 75 in Emmen.
Zie voor de locatie: https://gea-drenthe.nl/wie-zijn-we/locatie
Contributie
Ongeveer 20 leden hebben de contributie voor 2018 nog niet betaald.
Een herinnering is gestuurd naar iedereen die nog niet betaald heeft.
We verzoeken u om zo snel mogelijk te betalen.
De contributie bedraagt € 30 bijdrage voor de landelijke GEA en € 18 voor onze eigen kring, samen € 48,-
Overmaken op rekening NL08INGB0003452494
Opgave voor Gea kids middag op 18 februari
Beste GEA-kids,
Op zondagmiddag 18 februari komt Ernest Mols vertellen over de mammoetjagers.
Ook gaat hij samen met jullie een speer maken of andere dingen die de mammoetjagers gebruikten.
Het begint weer om 13:30 uur in het Hunebedcentrum.
Geef je op zodat wij weten hoeveel materiaal er nodig voor de speren, maar ook drinken en snoep.
Opgeven kan tot 31 januari.
Tot 18 februari.
Opgave: h-tap@home.nl
Jannette en Koos

Fossiel: Pecopteris Plumosa, Carboon, Piesberg
Gea-kids excursie naar de Piesberg op 18 maart
Beste GEA-kids,
Op zondag 18 maart gaan we naar de Piesberg bij Osnabruck.
Hier gaan we fossielen en mineralen zoeken.
We beginnen om 10.00 uur bij de groeve en we zoeken tot we niet meer willen.
Op elk kind moet een begeleider mee voor de veiligheid.
Wanneer je mee wilt moet je je opgeven voor 28 februari.
Nadere gegevens volgen nog.
Tot 18 maart.
Opgave: h-tap@home.nl
Jannette en Koos

Excursie naar Hohenlimburg
Aanmelden excursie Hohen-Limburg op 15 april
Beste GEA leden,
Op 15 april willen we weer naar de groeve Hohen-Limburg.
Wie mee wil moet zich voor 31 maart opgeven.
Denk erom er kunnen maar 30 personen mee.
Wie het eerst komt die het eerst maalt.
Nadere gegevens volgen
Tot 15 april.
Opgave bij de excursiecommissie: excursie@gea-drenthe.nl
Excursiecommissie
Agenda rest van het jaar
Datum | Activiteit |
---|---|
19 januari 2018 | Jaarvergadering met geologische kwis en verloting Locatie: Terra MBO Emmen, Noordbargerstraat 75, 7812 AA Emmen |
16 februari 2018 | Kringavond met lezing door Hans Sanders – Agaten, de kunstwerken van de natuur Locatie: Kenniscentrum van het Hunebedcentrum, Bronnegerstraat 12, Borger |
18 februari 2018 | Gea kids middag – onderwerp Mammoetjagers Locatie: Kenniscentrum van het Hunebedcentrum, Bronnegerstraat 12, Borger |
16 maart 2018 | Kringavond met lezing door Wim Bruines – Fluorescerende mineralen Locatie: Kenniscentrum van het Hunebedcentrum, Bronnegerstraat 12, Borger |
18 maart 2018 | Excursie voor de Gea kids naar de carboongroeve de Piesberg bij Osnabrück. Alleen voor kinderen! Elk kind moet wel door een volwassene begeleid worden |
13 april 2018 | Kringavond, onderwerp lezing nog onbekend Locatie: Kenniscentrum van het Hunebedcentrum, Bronnegerstraat 12, Borger |
15 april 2018 | Excursie naar Hohen-Limburg |
10 mei 2018 | Hemelvaart excursie naar Sachsen-Anhalt |
18 mei 2018 | Kringavond met lezing door Kees Mak – Mineralen van het Kinzigtal in Baden-Wurtemberg Locatie: Kenniscentrum van het Hunebedcentrum, Bronnegerstraat 12, Borger |
Zie voor de meest up-to-date agenda: https://gea-drenthe.nl/agenda
Lezingen in het Hunebedcentrum
Lezingenserie over hunebedden in Europa
- Zondag 14 januari- Hunebedden in Nedersaksen
- Zondag 11 februari – Hunebedden in Schleswig-Holstein
- Zondag 18 maart – Hunebedden in Jutland
- Zondag 15 april– Hunebedden in Funen/Seeland
Plaats: Hunebedcentrum Borger
Tijd: 13.00 – 15.00 uur
Entreeprijs: 5 euro (inclusief een kop koffie/thee)
Evolutie van de Flora en Fauna – Cruciale Ontwikkelingen
- Zondag 21 januari 2018: Het tijdperk van de Dinosauriërs
Spreker: Dr Anne Schulp, Naturalis - Zondag 4 februari 2018: Zoogdieren; ontstaan, evolutie, bloei.
Spreker: Prof Jelle Reumer, Univ Utrecht
De lezingen worden gehouden op zondagmiddagen in het Hunebed centrum in Borger. De aanvang van de lezingen is om 14.00 uur en het einde is rond 16.00 uur. Halverwege de lezing is een koffiepauze van 20 minuten gepland.
Meer informatie op http://www.hunebedcentrum.eu/activiteiten-3/lezingenserie-evolutie/
Geisers en hete bronnen in Chili

Geiser del Tatio – De geisers voor zonsopkomst. Het is koud, het vriest 8 graden
In de Chileense Andes komen erg veel vulkanen voor.
Het is dan ook geen wonder dat er ook veel geothermische verschijnselen zijn in de vorm van geisers en veel hete bronnen.
De hete bronnen, hoog in de Andes, worden vaak als (soms vrij primitieve) bad inrichtingen gebruikt.
Tijdens onze reis door noord Chili kwamen we een aantal van deze geothermische verschijnselen tegen, hieronder een beeldverslag.
El Tatio
Het Tatio geiserveld ligt op 4300m en is daarmee het hoogst gelegen geiserveld ter wereld.
Het geiserveld is het mooist bij zonsopkomst, omdat in de ochtend windstil is, en de temperatuur nog zo laag is dat de opstijgende waterdamp goed te zien is.
Overdag stijgt de temperatuur en en neemt de wind toe, waardoor er geen dampkolommen te zien zijn.

Het is koud, het vriest 8 graden
Het geiserveld ligt een paar uur rijden ten noorden van San Pedro de Atacama, een toeristisch centrum. Elke ochtend voor dag en dauw vertrekt een karavaan aan busjes uit San Pedro om vóór zonsopkomst bij Tatio te zijn.
Omdat wij een camper hebben kunnen we bij het geiserveld overnachten zodat we niet in het donker over de onverharde wegen hoeven te rijden.

Geisers del Tatio – De zon begint op te komen

Geiser del Tatio – stoomwolken

Geiser del Tatio – Prachtige kalkafzettingen gekleurd door algen en mineralen.
Termas de Puritama
Termas de Puritama is een rivier met een aantal poelen met warm water in de Quebrada de Guatin ten noorden van San Pedro de Atacama. Het ligt op de route naar el Tatio op 3500m hooog
We hadden een vrij lange wandeling over ruig terrein door de Quebrada (kloof) de Guatin gemaakt, en konden hier lekker even badderen, hoewel het water wel wat warmer had gemogen.
De termas was goed uitgerust met een goed onderhouden badhuis en met loopplanken. We hadden gehoopt dat we hier wat te eten konden kopen, maar dat was een misrekening. In de bergen van Chili is eigenlijk nergens wat te krijgen, het is wat dat betreft toeristisch nog erg onderontwikkeld (met uitzondering van San Pedro de Atacama), maar dat is juist de charme van Chili.
De wandeling terug was wel wat zwaarder.

Thermas de Puritama – thermische baden in een riviertje

Thermas de Puritama – thermische baden in een riviertje
Termas de Jurasi
Termas de Jurasi ligt helemaal in het noorden van Chili bij de plaats Putre en Park Lauca. Er was een badgelegenheid aangelegd die helemaal verlaten was.
Heerlijk warm water.

Thermas de Jurasi – heerlijk warm water
Termas de Polloquere
Termas de Polloquere ligt aan de rand van Salar de Surire op 4300m hoogte, een prachtig gebied waar veel Flamingo’s, Vicuna’s en Nandoe’s te zien zijn.
De termas heeft geen faciliteiten, het waaide nogal en de lucht was koud, daarom van deze termas geen gebruik gemaakt.
We hebben hier overnacht in complete leegte en verlatenheid.

Thermas de Polloquere en Salar de Surire na zonsondergang

Thermas de Polloquere – In de koude ochtendlucht is bij windstilte de stoom die van het hete water afkomt te zien
Geisers de Puchuldiza
Geisers de Puchuldiza (4200m hoogte) stoten continue met grote kracht heet water uit.
Puchuldiza is onderdeel van een flink geothermisch veld. Er wordt onderzocht of er geothermische energie uit dit veld gehaald kan worden. De totale thermische energie die het veld voortbrengt wordt geschat op 33 MegaWatt

Geisers van Puchuldiza spuiten continu met kracht heet water uit.
Termas van Enquelga
De Termas van Enquelga (Aguas Calientes) in park Isluga hebben een mooi aangelegde bad mogelijkheid die nu helaas wel behoorlijk vervallen is.
We konden hier goed wild kamperen. ‘s Ochtends kwamen een aantal lama’s langs.

Lama’s bij Aguas Calientes, Enquelga
Meer foto’s van onze reis door noord Chili en Paaseiland op https://www.flickr.com/photos/jacob_otten/albums/Chili en Paaseiland
Jacob Otten en Corry Hofstee
Moderne Stromatolieten
Stromatolieten behoren tot de oudst bekende fossielen uit het precambrium. Er zijn stromatolieten bekend die 3,7 miljard jaar oud zijn.
Stromatolieten ontstaan doordat matten van blauwwieren (Cyanobacteriën) kalkdeeltjes aan elkaar kitten tot dunne lagen. Deze lagen bouwen op totdat een koepel-, kegel-, of zuilachtige structuur onstaat. In het precambrium werden zo enorme hoeveelheden kalksteen gevormd.
De cyanobacteriën behoren tot de oudst bekende levensvormen en zijn primitief: hebben nog geen celkern maar wel bladgroenkorrels.
Ook tegenwoordig worden nog stromatolieten gevormd. Een bekende locatie van moderne stromatolieten is Shark Bay in west Australië.
Maar ook in Chili zijn stromatolieten te vinden, bijvoorbeeld in de hyper-saline meren in de Atacama woestijn van noord Chili.
Laguna Tebinquiche
Eén voorkomen is bijvoorbeeld in Laguna Tebinquiche in het Salar de Atacama, een enorme zoutvlakte ten zuiden van San Pedro de Atacama in het hoogland van de Andes.

Laguna Tebinquiche met in het midden de vulkaan Licancabur

Microbiele matten hebben in dit meer stromatoliet achtige structuren laten ontstaan
Salar de Llamara
Een ander voorkomen is in een meertje in het Salar de Llamara in het Pampa del Tamarugal National Reserve
Salar de Llamara is ook weer een enorme zoutvlakte waar bijna geen leven voorkomt.
Bij zoutvlakte moet u zich trouwens geen beeld vormen van een wit, glad oppervlak.
Het zout is hier bruin en vormt schotsen die chaotisch door elkaar heen liggen als kruiend ijs.
In het meertje zijn stromatolieten te vinden die zijn gecombineerd met mooie gipskristallen.

Salar de Llamara

In Salar de Llamara zijn stromatolieten te vinden die vooral ook als fossielen bekend zijn. Dit zijn structuren die gevormd zijn door microbiële matten in combinatie met afzetting van zout en gips. Het worden daarom ook wel bio-evaporieten genoemd. In Salar de Llamara zijn ze combineerd met mooie gipskristallen.

In Salar de Llamara zijn stromatolieten te vinden die vooral ook als fossielen bekend zijn. Dit zijn structuren die gevormd zijn door microbiële matten in combinatie met afzetting van zout en gips. Het worden daarom ook wel bio-evaporieten genoemd. In Salar de Llamara zijn ze combineerd met mooie gipskristallen.
Meer foto’s van onze reis door noord Chili en Paaseiland op https://www.flickr.com/photos/jacob_otten/albums/Chili en Paaseiland
Jacob Otten

Een voorkomen van kogelgranieten of orbiculieten in Chili
Orbiculiet uit Chili
Kogelgranieten en kogeldiorieten, ook wel orbiculieten genoemd zijn zeldzame maar bijzonder mooie gesteenten. In Europa kennen we vooral orbiculieten uit Finland meestal in kleine voorkomens.
Nederland
Als zwerfstenen zijn ze in Nederland uitermate zeldzaam, er zijn mij maar twee vondsten bekend: één vondst bij Eext die al vele jaren in het museum Natura Docet Wonderrijck Twente in Denenkamp ligt, de andere vondst is een aantal jaren geleden door Gea Drenthe lid Harry Dekker gedaan, deze steen ligt in het kenniscentrum van het Hunebedcentrum in Borger.
Zie voor een persoonlijk verslag van Harry Dekker Kogelgraniet, een bijzondere vondst van in Drenthe en voor een beschrijving van deze vondst door Harry Huisman: http://kijkeensomlaag.nl/index.php/component/content/article/37-publicaties/publicaties/80-de-kogelgraniet-van-nieuw-schoonebeek

Kogeldioriet van Eext in het museum Natura Docet

Kogelgraniet van nieuw Schoonebeek in het Hunebedcentrum, gevonden door Gea Drenthe lid Harry Dekker
Chili
In andere werelddelen komen echter ook orbiculieten voor. Tijdens een vakantie in Chili kamen we een voorkomen tegen op de kustlijn, 11 km ten noorden van Caldera.
Het voorkomen is nog geen 20m bij 20m, stamt uit de Jura en is ontstaan als een intrusiegang. Op de grens van de orbiculiet en het omliggende gesteente is een zone met metamorfe verschijnselen te zien.

Een voorkomen van orbiculieten ten noorden van Caldera, Chili
- Locatie orbiculietvoorkomen in Chili
Het gesteente heeft een lichtgekleurde porfirische grano-diorietmatrix. De kogels hebben gemiddelde diameter van 7 cm en zijn samengesteld uit een kwarts dioriet kern en een enkele donkere schaal met een overwegend radiale textuur samengesteld uit gelijke hoeveelheden van plagioklaas en amfibool vergezeld door kleinere hoeveelheden van clinopyroxeen, biotiet en magnetiet. De kern van de kogels is polykristallijn en is een lichter gekleurde, kwartsdioriet samengesteld uit plagioklaas, amfibool, kwarts, biotiet, kleine hoeveelheden K-veldspaat, clinopyroxeen.

Een voorkomen van kogelgranieten of orbiculieten

Kogelgraniet van Chili met contact metamorfose verschijnselen
De site is uitgeroepen tot beschermd gebied (“Santuario de la Naturaleza Granito Orbicular”).
(bron Wikipedia)
Meer foto’s van onze reis door noord Chili en Paaseiland op https://www.flickr.com/photos/jacob_otten/albums/Chili en Paaseiland
Jacob Otten