![]() | GEA Kring Drenthe Secretariaat: J.F. Otten Iepenlaan 13 9401 LS Assen tel: 0592-353229 e-mail: secretaris@gea-drenthe.nl internet: https://gea-drenthe.nl facebook: https://www.facebook.com/GEA.Drenthe flickr: https://www.flickr.com/photos/gea-drenthe/ Rekeningnr. NL08INGB0003452494 |
Nieuwsbrief December 2016 | |
Kringavond 16 decemberLapis Lazuli, 9000 jaar siersteen en pigment door Ernst BurkeLapis lazuli is de algemeen gebruikte Latijnse naam voor een diepblauw gesteente, de Nederlandse naam is lazuursteen. Lapis is Latijn voor ‘steen’ en lazuli is de genitief van het Middellatijnse lazulum, dat een verbastering is van het Arabische lāzaward, dat weer afkomstig is van het Perzische Lāžward, afgeleid van de naam van de plaats Ladjuwar waar lapis lazuli werd gevonden. Deze plaatsnaam werd geleidelijk overgedragen aan het blauwe gesteente, en uiteindelijk ook aan zijn kleur. Het Nederlandse woord azuur voor ‘blauw’ is indirect eveneens van dit Perzische woord afkomstig. Omwille van die opvallende kleur was lapis lazuli van oudsher zeer gewild en gewaardeerd. Door zijn zeldzaamheid kreeg het gesteente bovendien extra aantrekkingskracht: in de Oudheid was het bekend van slechts een paar vindplaatsen, die bovendien moeilijk te bereiken waren, hoog in de bergen in het oosten van het huidige Afghanistan (langs de Kokcha vallei in Badakhshan) en in het westen van het huidige Pakistan (Chagai Hills). | |
![]() | ![]() Blauwe kleur met ultramarijn uit lapis lazuli van Sar-e-Sang, Afghanistan.. |
Reeds in een van de oudste neolithische sites van de archeologie (Mehrgarh in West-Pakistan, vanaf ca. 7000 v.Chr.) zijn sieraden van lapis lazuli gevonden. Van opgravingen in Ur en in heel Mesopotamië (het huidige Irak) zijn talloze siervoorwerpen van lapis lazuli bekend uit het 3de Millenium v.Chr., o.a. de fraaie standaard (oorlog en vrede), de met stierenkoppen versierde lieren, en de ‘geit in de boom’. Via de oude handelswegen, over land en over zee, kwam lapis lazuli vanuit Afghanistan en Pakistan in het hele Midden-Oosten en tenslotte in Europa terecht, en langs de zijderoute in China. Lapis lazuli was ook in het oude Egypte zeer geliefd (vanaf 3000 v.Chr.), het werd bijvoorbeeld gebruikt voor het dodenmasker van Toetanchamon (1325 v.Chr.). Tot op de huidige dag wordt lapis lazuli als siersteen gebruikt. Zeer bekende voorbeelden uit de 18de en 19de eeuw zijn respectievelijk de twee kolommen in de iconostase van de Izaäkkathedraal en de grote vazen en tafelbladen in de Hermitage, beide in Sint-Petersburg. Voor de lapis lazuli van de iconostase betaalde tsarina Catharina de Grote per pond steen de toenmalige prijs van een pond zilver. De intens blauwe kleur van lapis lazuli wordt veroorzaakt door een van zijn componenten, het mineraal lazuriet, een zwavelhoudend silicaat van natrium en calcium. Na concentratie van dit blauwe bestanddeel uit het gesteente en vervolgens fijnmalen kan het verkregen poeder worden gebruikt als kleurmiddel en pigment.. Dat gebeurde voor het eerst in Egypte, vanaf 1500 v.Chr., tombes en beelden werden ermee beschilderd. Later zou Cleopatra lapis lazuli gebruiken als oogschaduw. Vanaf de middeleeuwen werd lapis lazuli in Europa gebruikt voor het vervaardigen van blauw pigment voor de schilderkunst. Dit pigment werd ultramarijn genoemd, het kwam immers ‘van over zee’. Uit een kilogram lapis lazuli werd met een ingewikkelde en moeizame procedure slechts 20-30 gram (2 tot 3%) ultramarijn verkregen, dat dus daardoor zeer duur was. De prijs van de beste kwaliteit ultramarijn wedijvert tot op heden met die van goud. Ultramarijn leverde de prachtige blauwe kleuren van meesterwerken van talrijke schilders, van Giotto via Michelangelo tot Titiaan. De bekendste gebruiker van ultramarijn voor alle onnavolgbare kleurstellingen van blauw is Johannes Vermeer (17de eeuw) in zijn nu nog 35 bewaard gebleven schilderijen. | |
|
Programma voor 2016
|
Boekbespreking | |
Er is een nieuw boek verschenen over steensoorten die gevonden kunnen worden aan de duitse kust: “Steine am deutschen Küsten” van Roland Vinx. Het lijkt erop dat het boek bij Bol.com op 19 november niet meer te krijgen is, maar het is wel te koop op Amazon.de Peter Hofstee heeft het boek al bekeken en geeft hieronder een boekbespreking Het boek geeft veel interessante informatie over allerlei steensoorten. | ![]() |
De inhoudsopgave vind ik een zwak punt. Zoek je naar een Kinnediabaas, dan staat dit gesteente niet vermeld, maar moet je zoeken onder Doleriet of Diabaas. Bij Bredvadporfier onder “Dala-Porphyre” bij de inhoudsopgave vóór in het boek. Nogmaals: voor mij een leuk boek dat ik goed kan gebruiken voor informatieverstrekking op Zwerfsteenweb, maar ik zet mijn vraagtekens bij de geschiktheid voor beginnelingen die willen determineren. Peter Hofstee |
Hunebedcentrum Borger Lezingen cyclus 2016/2017 |
Wat zit er onder onze voeten Van Aardkern tot Aardoppervlakte De Nederlandse Geologische Vereniging ( NGV) heeft in samenwerking met het Hunebedcentrum in Borger een lezingserie georganiseerd. |
Het onderwerp is “WAT ZIT ER ONDER ONZE VOETEN – VAN AARDKERN TOT AARDOPPERVLAKTE “. De lezingen worden gehouden op zondagen in het Hunebedcentrum in Borger en beginnen om 14.00 uur. U kunt zich opgeven via e-mail: hwolters@hunebedcentrum.nl De entree voor de lezingen is 5 euro per lezing, dat is inclusief een kop koffie of thee. De onderwerpen die aan bod komen zijn de volgende:
|
Geologisch Weekeind Natuurmuseum FryslanGea Friesland en het Natuurmuseum Fryslan in Leeuwarden organiseren weer een geologisch weekeind op 21 en 22 januari 2017. Gea Drenthe is weer uitgenodigd en zal ook aanwezig zijn. |
Cursus IJstijden vroeger en nu door Harry HuismanLocatie: Hunebedcentrum, Bronnegerstraat 12, Borger Start: 11 januari 2017, telkens op woensdagavond vanaf 19.30 uur. Aanvang cursus om 20.00 uur. |
De cursus omvat negen wekelijkse avonden:
Een uitgebreidere beschrijving is te vinden in de nieuwsbrief van november. Excursie Heeft U interesse en wilt U aan deze cursus deelnemen? U kunt zich opgeven bij het Hunebedcentrum in Borger (hwolters@hunebedcentrum.nl) of bij Harry Huisman (h.huisman3@hetnet.nl). |