Secretariaat:
J.F. Otten
Iepenlaan 13
9401 LS Assen
0592-353229
secretaris@gea-drenthe.nl
https://gea-drenthe.nl
https://www.facebook.com/GEA.Drenthe
https://www.flickr.com/photos/gea-drenthe/
Rekening: NL98INGB0105102024
KvK nr: 93011326

Gea Drenthe nieuwsbrief mei 2025

Afdelingsavond 16 mei 2025 – Mineralenvindplaatsen in Polen – van Thundereggs tot Chrysopraas

Lezing: Mineralenvindplaatsen in Polen – van Thundereggs tot Chrysopraas
Door: Henk Jacob

Wij nodigen u uit voor onze afdelingsavond met een lezing over Polen door Henk Jacobs

• Datum: vrijdag 16 mei 2025
• Tijd: 20:00, de zaal is open vanaf 19:30
• Locatie: Hunebedcentrum Borger
  Zie voor meer informatie over de locatie: https://gea-drenthe.nl/wie-zijn-we/locatie

Polen staat onder verzamelaars en geologen bekend als een waar paradijs voor mineralenliefhebbers. In deze lezing neemt Henk Jacobs u mee op een boeiende reis door het geologisch diverse landschap van het zuidwesten van Polen, met bijzondere aandacht voor de regio Neder-Silezië.

Als gepassioneerd verzamelaar en veldonderzoeker bezocht Henk, samen met zijn vaste zoekmaat Bert Valentijn, sinds 2003 meerdere malen de rijke vindplaatsen van onder meer Thundereggs, septaria, kwarts en de zeldzame chrysopraas. Zijn uitgebreide ervaring in het veld, gecombineerd met zijn enthousiasmerende vertelstijl, maakt deze lezing tot een inspirerende ervaring voor zowel beginnende als gevorderde mineralenliefhebbers.

Wat kunt u verwachten?

• Een overzicht van de geologische bijzonderheden van Neder-Silezië
• Toelichting op beroemde vindplaatsen zoals Nowy Kościół, Jegłowa, Taczalin en Szklary
• Prachtige foto’s van vondsten en het landschap
• Praktische tips voor wie zelf op zoek wil gaan in Polen
• Ook de toeristische kant van de regio komt kort aan bod

Over de spreker
Henk Jacobs is een ervaren amateur-geoloog met een specialisatie in mineralogie. Zijn veldwerk in Polen leverde niet alleen bijzondere vondsten op, maar ook een schat aan kennis over de geologische rijkdom van het gebied.

Excursie verslag Twistringen 6 april 2025

Excursie 6 april 2025

Zondagmorgen 6 april gaan we om 7:00 op pad, het is ongeveer twee en een half uur rijden naar Twistringen dus dan kunnen we er op tijd: voor 9:45 zijn.

De reis verloopt voorspoedig, lekker rustig zo on zondagochtend, daarom zijn we mooi op tijd.
We worden ontvangen door Martin Lütjen van de Heimat und Bürgerverein Twistringen. Zie de link helemaal onderaan dit bericht voor een reportage van de ARD waarin hij ook voorkomt.

Martin legt ons uit hoe de groeve in 2023 weer toegankelijk gemaakt is, en laat ons een aantal vondsten zien die in de groeve gedaan zijn.

Daarna gaan we de groeve in om in de vette klei te zoeken naar fossieltjes uit het Mioceen. De zon schijnt, maar het is nog behoorlijk fris op de klei helling die nog in de schaduw ligt.
We vinden vooral kleine schelpjes en slakkenschelpjes (hoorntjes), Harry doet de mooiste vondst.

Na een paar uur zoeken vertrekken we weer naar Nederland.

Fotogalerij van de excursie

Twistringen 7-4-2025

51 photos

Fossiliengrube Twistringen

De FossilienGrube Twistringen, gelegen in de Duitse deelstaat Nedersaksen, is een opmerkelijke locatie voor fossielenliefhebbers en wetenschappers. Deze voormalige kleigroeve biedt een uniek inzicht in het leven tijdens het Mioceen, ongeveer 15 miljoen jaar geleden. In dit artikel verkennen we de geschiedenis van de groeve en de bijbehorende tegelfabriek, de soorten fossielen die hier zijn gevonden, en de omstandigheden waaronder deze fossielen zijn gevormd.​

Geschiedenis van de Groeve en de Tegelfabriek

De kleigroeve in Twistringen, bekend als Groeve Nr. 2, was oorspronkelijk in gebruik door de voormalige steenfabriek Sunder. Deze fabriek produceerde bakstenen en maakte gebruik van de lokale kleiafzettingen als grondstof. De exploitatie van de klei ging door tot 1992, waarna de fabriek haar activiteiten staakte. Na de sluiting vulde de groeve zich geleidelijk met water, waardoor een meer ontstond dat later werd gebruikt door de plaatselijke visvereniging als visgebied. ​

In 2023 werd het waterpeil van de groeve met ongeveer acht meter verlaagd om toegang te bieden tot de fossielrijke kleilagen. Dit initiatief was een samenwerking tussen de stad Twistringen en de Heimat- und Bürgerverein Twistringen, met als doel de groeve te transformeren tot een educatieve en recreatieve locatie voor fossielenzoekers. Op 5 april 2024 werd de FossilienGrube officieel geopend voor het publiek. ​

Geologische Achtergrond en Fossielvorming

Tijdens het Mioceen werd het gebied waar Twistringen zich nu bevindt, overspoeld door de oer-Noordzee. Deze mariene omgeving bevorderde de afzetting van kleilagen die rijk waren aan organisch materiaal. Naarmate organismen stierven, zonken hun overblijfselen naar de zeebodem, waar ze bedekt werden door sedimenten. Door de afwezigheid van zuurstof in de diepere sedimentlagen werden de resten beschermd tegen ontbinding, wat de fossilisatie bevorderde. Over miljoenen jaren consolideerden deze sedimenten tot de kleilagen die we vandaag de dag in de groeve aantreffen.​

Soorten Fossielen in de FossilienGrube

De FossilienGrube Twistringen staat bekend om zijn diverse en goed bewaarde fossielen. Enkele van de meest voorkomende vondsten zijn:​

• Mollusken: De groeve bevat een rijke verzameling van schelpen en slakken, die inzicht geven in de biodiversiteit van het Mioceen. Onderzoek heeft aangetoond dat er in deze regio meer dan 190 soorten mollusken aanwezig zijn.​
• Haaietanden: De aanwezigheid van haaientanden duidt op een rijke mariene fauna. Deze tanden variëren in grootte en vorm, wat wijst op de diversiteit aan haaiensoorten die destijds in de oer-Noordzee leefden.​
• Otolieten: Dit zijn de gehoorsteentjes van vissen, die cruciaal zijn voor het identificeren van oude vissoorten en het begrijpen van de paleo-ecologie van de regio.​
• Overige vondsten: Naast de bovengenoemde fossielen zijn er ook resten van andere mariene organismen gevonden, zoals koralen en zee-egels, die bijdragen aan het beeld van het toenmalige ecosysteem.​

Bezoek en Toegankelijkheid

De FossilienGrube Twistringen is van maart/april tot oktober dagelijks geopend van 8:00 tot 18:00 uur, afhankelijk van de weersomstandigheden. De toegang is gratis, en bezoekers worden aangemoedigd om zelf naar fossielen te zoeken. Er zijn voorzieningen getroffen om het bezoek aangenaam te maken, zoals aangelegde paden en informatieborden. Voor meer informatie en actuele updates wordt aangeraden de officiële website te raadplegen. ​Kreiszeitung+1Fossiliengrube Twistringen+1

Educatieve Initiatieven en Gemeenschapsbetrokkenheid

Sinds de heropening heeft de FossilienGrube Twistringen zich ontwikkeld tot een centrum voor educatie en gemeenschapsbetrokkenheid. Er worden regelmatig workshops en rondleidingen georganiseerd voor scholen en geïnteresseerde groepen. Deze initiatieven zijn gericht op het vergroten van het bewustzijn over geologie en paleontologie, en het stimuleren van interesse in de natuurlijke geschiedenis van de regio. De samenwerking tussen lokale autoriteiten, verenigingen en vrijwilligers benadrukt het belang van gemeenschapsbetrokkenheid bij het behoud en de promotie van cultureel en natuurlijk erfgoed.​

Meer informatie:

• https://fossiliengrube-twistringen.de/
• https://www.mineralien-fossilien.de/twistringen
• https://www.steinkern.de/fundorte/niedersachsen/1461-twistringen.html
• https://www.ardmediathek.de/video/hallo-niedersachsen/auf-fossiliensuche-in-der-tongrube-twistringen/ndr/Y3JpZDovL25kci5kZS8yZjYxMzRiYi1hZDUwLTRlYTEtOGY0NS1kYTgyNDU5Njk0MGE

Excursie zandwinning Vriezenveen 27 september

Aanmelden voor de excursie doet u door op onderstaande button te drukken. Vergeet niet om in het formulier de juiste excursie te kiezen!

Hemelvaartexcursie naar het Sauerland, 28 mei t/m 1 juli

Er is nog één plaats beschikbaar voor onze meerdaagse excursie naar het Sauerland! Deze excursie biedt een geweldige kans om de geologie en fossielen van deze regio te verkennen.

Meer informatie over het programma en de locaties die we bezoeken, vind je in https://gea-drenthe.nl/hemelvaartexcursie-2025-sauerland.html

Wil je mee? Meld je dan snel aan!

Aanmelden voor de excursie doet u door op onderstaande button te drukken. Vergeet niet om in het formulier de juiste excursie te kiezen!

De excursie commissie

Collectie Meijer, schenking aan het Hunebedcentrum

Als een verzamelaar van archeologische en/of geologische objecten verhuist naar een kleinere woning of om andere reden zijn of haar verzameling niet meer kan houden, zien we dikwijls dat een beslissing over het lot van de collectie in een onzekere fase belandt. In het meest sombere scenario verdwijnt alles in de kliko. Gelukkig zijn er ook genoeg gevallen bekend waarbij voorzichtigheid en zorg voor de collectie wel hoog in het vaandel staan. Een voorbeeld is de collectie van Ben Meijer uit Emmen die niet alleen door hem, maar ook al voor een deel door zijn ouders werd verzameld.

Bij een verjaardagsfeestje medio 2024 werd ik benaderd door een neef. Hij vertelde dat de schoonvader van een kennis een collectie stenen had waar iemand ‘naar zou moeten kijken’. Het betrof o.a. ‘vuistbijlen’ en fossielen. Zou ome Jaap misschien eens…….??

Bij een bezoek aan de woning van dhr. Meijer overtrof de hoeveelheid, maar zeker ook de kwaliteit van de vondsten mijn stoutste verwachtingen. Zelfs in een garagebox enkele kilometers verderop was nog een respectabele hoeveelheid fraaie fossielen opgeslagen. Naast archeologisch materiaal uit Drenthe, betrof het o.a. Carboonfossielen uit Ibbenbüren, bliksembuizen, fossielen uit kalkgroeves en vooral een belangwekkende collectie fossielen uit zandgroeves bij het Duitse Wilsum.
Omdat dhr. Meijer al was verhuisd en de collectie niet mee kon, was hij en zijn familie van mening dat er voor de collectie een goede plek zou moeten worden gevonden. Een publieke instelling had de voorkeur omdat de collectie dan toegankelijk bleef voor publiek en onderzoekers.
De bestemming van de twee belangrijkste collectieonderdelen wil ik even noemen. Voor het archeologische deel was duidelijk dat dit in de Provinciale collectie (Drents Museum en Noordelijk Archeologisch depot in Nuis) zou moeten worden opgenomen. Dit werd eind 2024 geregeld.
Vanuit wetenschappelijk oogpunt het belangrijkste en ook verreweg het grootste deel van de verzameling waren de prachtige fossielen uit Wilsum. Na verschillende opties te hebben overwogen, bleek het Hunebedcentrum in Borger de juiste plek te zijn. Er is al vergelijkbaar materiaal aanwezig en daarnaast werken Tom Koops en Harry Huisman er aan de collectie. Zij zijn juist met betrekking tot de betreffende fossielenkenners bij uitstek.
De wijze waarop Ben Meijer zijn collectie een nieuwe bestemming heeft gegeven is zeker een groot compliment waard. Om het in het Drents te zeggen  ‘Het kun minder’.

Jaap Beuker
Oud hoofdconservator Drents Museum

Herinneringen van Tom Koops aan de familie Meijer

Tientallen jaren geleden kwam ik als zwerfsteenverzamelaar en trouwe adept van Harry Huisman en Freek Rhebergen op de eerste ‘Sponzendag’ in Roden. Deze dag in 1991 was georganiseerd door Ton & Ton; t.w. de Groningers Ton Tuinder en Ton Schimmel. Het moest een dag worden waar verzamelaars van uitsluitend fossiele zwerfsteensponzen hun ervaringen zouden kunnen uitwisselen en hun vondsten kwamen tonen. Het zou ook een dag moeten worden waarbij onbekende fossielen zouden worden bestudeerd en zo mogelijk gedetermineerd. Bovenal was het de bedoeling dat het een gezellige, leerzame dag zou zijn. En dat werd het!

Zelf moest ik af van het begrip ‘Silurische Sponzen’, dat zo lekker allitereerde en dat ik mij uit o.m. de informatieve boekjes van Henk Krul (‘Stenen zoeken’ en “Geologische zwerftochten’) had eigen gemaakt, maar moest dit in mijn hoofd omzetten naar het ‘Ordovicium’, de geologische periode die voorheen als Onder-Siluur werd aangeduid, maar inmiddels een zelfstandige eenheid is. Ordovicische sponzen waren het dus en hiervoor gold toen nog een eenvoudige regel: je had min of meer bolvormige kogelsponzen en de rest behoorde tot het geslacht Aulocopium of het waren Krijt-sponzen. Hoe eenvoudig kon het zijn…

Dat bleek achteraf allesbehalve het geval te zijn. Op de bijeenkomst in Roden kwam men aanzetten met oude vakliteratuur. Het boek ‘Palaeospongiologie’ van Rauff uit 1875 en artikelen over ‘lavendelblauwe verkiezelingen’ van Anderson, Bijlsma en Boekschoten. Het duizelde mij en ik voelde me heel klein aan het begin van een eindeloze ontdekkingstocht.

Op een gegeven moment werd er aan het eind van de middag gediscussieerd over een voor mij totaal onbekende Aulocopium-achtige spons genaamd Aulocopella; en dan ook nog meerdere soorten: cepa, hemisphaericum, dactylos…. Ik voelde mezelf een spons die deze informatie allemaal met grote gretigheid opzoog.

Wat ik me ook nog goed herinner was een vriendelijk, bescheiden echtpaar dat samen achter een tafel zat met voor hen uitgestald een deel van hun verzameling. Fossielen van zand- en grindgaten uit de buurt van hun woonplaats Emmen (zoals groeve De Boer bij Emmerschans) en de Wilsumer Berge, nèt over de grens achter Emmelkamp. Het was het echtpaar Meijer met vooral diverse sponsfossielen uit de Krijt-periode. Zij toonden mij heel specifiek exemplaren van Guettardia (nu: Guettardiscyphia) en vroegen of ik die ook had. Ik moest ontkennen en ik nam me voor hier in het vervolg extra op te letten. Sommige momenten zetten zich vast op je harde schijf en vergeet je nooit meer.

Uiteindelijk was deze eerste Sponzendag zeer gezellig, uiterst leerzaam en dus zeker geslaagd, maar ik ging met veel meer vragen naar huis dan waarmee ik kwam.

Heel speciaal vond ik de mededeling van directeur Harrie Wolters, dat de collectie van het echtpaar Meijer uit Emmen nog steeds bestaat en dat hun zoon Ben onlangs heeft besloten deze over te laten aan het Hunebedcentrum; precies op de plek waar deze m.i. het beste thuishoort.

Hunebedcentrum neemt unieke collectie zwerfstenen en fossielen over van de provincie Drenthe

Het Hunebedcentrum in Borger neemt de omvangrijke collectie zwerfstenen en fossielen officieel over van provincie Drenthe. De collectie, die meer dan 2000 objecten omvat, werd jarenlang door de provincie bewaard in het Noordelijk Archeologisch Depot in Nuis. Dankzij deze overdracht krijgt het waardevolle erfgoed nu een prominente plaats binnen de geologische en archeologische tentoonstellingen van het Hunebedcentrum.

Al sinds de 19e eeuw verzamelen inwoners van Drenthe bijzondere zwerfstenen en fossielen die door oude rivieren en ijstijden in de Drentse bodem zijn achtergelaten. Gedurende de jaren groeide de verzameling van de provincie Drenthe uit tot een indrukwekkende collectie. Het Hunebedcentrum, dat al geruime tijd een grote verzameling zwerfstenen en fossielen beheert, beschouwt deze uitbreiding als een belangrijke verrijking van zijn collectie. De overdracht sluit naadloos aan bij de rol van het centrum als zowel archeologisch als geologisch kenniscentrum binnen het Hondsrug UNESCO Geopark.

Sinds de oprichting van het Hondsrug UNESCO Geopark meer dan tien jaar geleden, heeft het Hunebedcentrum zich actief ingezet om geologische vondsten uit de regio te verzamelen, te beheren en tentoon te stellen. Dit heeft geresulteerd in een uitgebreide en vrijwel complete collectie zwerfstenen en fossielen. Naast particuliere verzamelingen behoren ook de collecties van het voormalige Natuurmuseum Groningen en andere instituten tot de collectie in Borger.

De collectie wordt niet alleen bewaard, maar ook actief gepresenteerd aan het publiek. Regelmatig worden deelcollecties tentoongesteld en organiseert het Hunebedcentrum activiteiten zoals determinatiemiddagen, workshops en cursussen. Op deze manier kunnen zowel wetenschappers als liefhebbers kennis maken met de rijke geologische geschiedenis van Drenthe.

Agenda

De agenda is dynamisch en zal daarom veranderen met de tijd