Secretariaat:
J.F. Otten
Iepenlaan 13
9401 LS Assen
0592-353229
secretaris@gea-drenthe.nl
https://gea-drenthe.nl
https://www.facebook.com/GEA.Drenthe
https://www.flickr.com/photos/gea-drenthe/
NL08INGB0003452494

Gea Drenthe nieuwsbrief

Mei 2021

In deze nieuwsbrief:

1. Online Kringavond 14 mei
2. Lezing Paleobiologische kring 12 mei
3. Walking with trilobites – lezing op 20 mei
4. Gneis met relictstructuur
5. Agenda

Online kringavond 14 mei

Tasmanië, eiland vol natuur- en geologische verrassingen; een eiland dat van ons hadden kunnen zijn.

Een reisverslag van onze leden Willem Mink en Gertrud Lenthe
Voornamelijk over Tasmanië met een beetje geologie en plaatjes. En met plaatjes van the great ocean road in zuid Australië

Dit zal een online kringavond worden via Zoom.

• Datum: 14 mei 2021
• Tijd: 20:00, u kunt de zoom-meeting openen vanaf 19:45

De leden krijgen de inloggegevens toegestuurd via e-mail.

Uit Wikipedia:

Tasmanië is een eiland en staat van het Gemenebest van Australië. Het ligt 240 kilometer (150 mijl) ten zuidoosten van het Australische vasteland en is ervan gescheiden door de Straat Bass. De hoofdstad van Tasmanië is Hobart.

Geschiedenis

Tasmanië was het grootste deel van de afgelopen 100.000 jaar verbonden met het Australische vasteland. Daardoor werd het waarschijnlijk vrij snel bevolkt na de aankomst van de eerste ontdekkingsreizigers in Australië. De eerste Australiërs zouden reeds 60.000 jaar geleden op het continent kunnen zijn aangekomen. Tasmaniërs zagen eruit als donkere Afrikanen. Ze waren vrij groot: de mannen waren gemiddeld 1,63 tot 1,70 meter, maar sommigen waren tot 2 meter lang. De oudste archeologische vindplaatsen van het eiland zijn de Warreengrot, naar schatting 34.790 jaar oud, en de Parmerpar Meethaneergrot die tussen 44.200 en 34.000 jaar oud is.

De stenen werktuigen van de Tasmaniërs waren vrij primitief in vergelijking met die van andere moderne mensen. Het eiland raakte ongeveer 8.000 jaar geleden opnieuw gescheiden van het vasteland. Dat maakte nadien nog een aanzienlijke ontwikkeling door, terwijl op Tasmanië sommige technieken, zoals die van werktuigen met heft, zelfs verloren gingen.

De Tasmaniërs leefden als jagers en verzamelaars. Ze waren, naargelang de schatting, met tussen de 3.000 en 10.000 mensen. Er leefden verschillende stammen die regelmatig onderling oorlog voerden. De Tasmaniërs maakten zoals mensen elders kunst, onder andere rotskunst.

De gouverneur van Nederlands-Indië, Antonie van Diemen, gaf Abel Tasman opdracht voor een ontdekkingsreis naar het vasteland van Australië. Op zijn reis ontdekte Tasman het later naar hem vernoemde eiland op 24 november 1642. Hij noemde het naar zijn opdrachtgever: Van Diemensland. Aan het einde van de 18e eeuw koloniseerden de Engelsen het eiland en brachten er Engelse en Ierse gedeporteerden onder. Nadat deze deportaties vanuit Engeland werden stopgezet, veranderden de Vandiemenslanders de naam van het eiland op 1 januari 1856 in ‘Tasmanië’, naar zijn Nederlandse ontdekker. De hoofdstad Hobart is, na Sydney, de oudste stad van Australië.

In 1803 kondigde de Engelse gouverneur, John Bowen, de krijgswet af. De oorspronkelijke Tasmaniërs (Aboriginals) werden tot 1830 bijna volledig uitgeroeid. Er leven geen rechtstreekse afstammelingen van Tasmaniërs meer, enkel nog mensen die afstammen van vrouwelijke Tasmaniërs en Europeanen. De laatste volbloed Tasmaanse, Trucanini, stierf in mei 1876

Extra informatie Zoom

Advies met betrekking tot Zoom: Van veel ouderen weten wij dat het hen lukt om via Zoom op de computer mee te luisteren en via de chatfunctie in dat programma vragen te stellen of opmerkingen te maken. Vaak heeft een zoon of dochter of soms een kleinkind Zoom al geïnstalleerd en toegelicht. Zoom is veilig en kost niets (behalve dan de Gea Drenthe. Wij hebben een contract en mogen tot 100 deelnemers gaan).

U hebt PC / laptop etc. met camera, geluid en microfoon: U kunt meepraten en uzelf in beeld brengen. Via de chatfunctie kunt u vragen indienen. Bij het volgen van een lezing c.q. voordracht is het wel zaak camera en microfoon uit te zetten.

1. Advies installeer Zoom vooraf

Ga naar https://zoom.us/download en download Zoom Client for Meetings (de bovenste in een rij van mogelijke downloads). De app is gratis.

2. Deelnemen aan de sessie met Zoom

Klik op de link die staat in de mail. Bij voorkeur klikken op zoom meetings openen. Als dat niet midden boven aan staat dan klik op Launch Meeting. Dan even geduld.

• U krijgt de keuze join with video. Klik erop. U krijgt de keuze computer audio. Klik erop.
• Als u niet zichtbaar wilt zijn voor anderen links onder stop video.
• Tijdens de presentatie graag microfoon uitzetten. Test mute links onder.
• U ziet mute en stop video alleen als u met de muis over het scherm gaat.
• Leave meeting betekent u gaat weg bij deze lezing. midden onder staat chat. Klik daarop dan kunt u een vraag typen voor de inleider. U stuurt de vraag weg door op enter te drukken.

Voor vragen kun je terecht bij secretaris@gea-drenthe.nl

Naar boven

Lezing van de Paleobiologische kring op 12 mei

De paleobiologische kring organiseert een lezing op Woensdag 12 mei 2021 om 20.00 uur: Knaagdieren – Eilandgigantisme & Project Reuzenbever.

Leden van de Gea kringen zijn ook uitgenodigd om deze lezing te volgen. De lezing is na inschrijving gratis te volgen.

Deze Nederlandstalige lezingenavond staat volledig in het thema van: fossiele knaagdieren! Voor de eerste lezing komt Dr. Jesse Hennekam (University of York, UK) ons vertellen over eilandgigantisme bij Pleistocene slaapmuizen. Daarna zal Rob van den Berg (WPZ) spreken over alle ins en outs van het Project Reuzenbever, opgezet door de Werkgroep Pleistocene Zoogdieren.
Inschrijven voor deze lezingenavond is verplicht en kan via: Inschrijvingsformulier lezingenavond 12 mei 2021.

Naar boven

Walking with trilobites – online lezing op 20 mei

Online lezing door Paul Hille georganiseerd door stichting Gea.

Deze lezing is door Paul ook al eens bij ons, Gea Drenthe, gegeven en is erg interessant. Het is al weer 10 jaar geleden, dus zeker interessant voor wie hem nog niet gehoord heeft, maar ook om hem nog een keer te beluisteren.

Stichting GEA organiseert voor donateurs en lezers van de Gea Nieuwsbrief een online lezing op donderdag 20 mei, aanvang 19.30, met behulp van zoom.

In verband met de hoeveelheid inlogmogelijkheden vragen uw vriendelijk om, zonder enige verplichting, dit kenbaar te maken aan het mailadres: voorzitter.gea@gea-geologie.nl met in de onderwerpregel: Trilobietlezing.

Paul Hille verzorgt de lezing met als titel: ‘Walking with trilobites’.
U kunt de lezing bijwonen door vanaf 19.15 op onderstaande link te klikken.
 
https://zoom.us/j/98641522885?pwd=ZXhHMnE1ZGtrM2h6L0tuNGsxZmRVUT09

Trilobieten
Trilobieten zijn uitgestorven geleedpotige dieren die tussen 521 en 251 miljoen jaar geleden wereldwijd in de zeeën voorkwamen.
Systematiek, morfologie en evolutie van de trilobieten zal in deze lezing worden besproken evenals enkele records met betrekking tot de trilobieten.

Trilobieten waren uitermate succesvolle dieren gezien hun wereldwijde verspreiding en hun soortenrijkdom, ruim 20.000! Ze bezetten alle niches in de zeeën en waren in de prehistorische zeeën net zo gewoon als de krabben en kreeften dat nu ook zijn.
Trilobieten waren de eerste dieren die samengestelde ogen ontwikkelden met lenzen van calciet (steen!).

Ze stierven uit tijdens de zogenaamde Perm-extinctie, de grootste massa-extinctie tot nu toe.
Trilobieten worden al eeuwenlang bestudeerd en zijn ook door hun grote verscheidenheid geliefde verzamelobjecten. Doordat ze goede fossilisatie kansen hadden weten we relatief veel van deze dieren.

Naar boven

Gneis met relictstructuur

Geschreven door Harry Huisman
Eerder geplaatst op https://www.hunebednieuwscafe.nl/2021/05/gneis-met-een-relictstructuur/

Gneis is een metamorf gesteente. Onder noordelijke zwerfstenen is gneis buitengewoon talrijk, meer nog dan graniet. De variatie is ook groot. Gneis heeft vrijwel altijd een duidelijke (grof)kristallijne stuctuur. De afzonderlijke mineralen zijn met het blote oog makkelijk te herkennen. Kaliveldspaat, plagioklaas, glimmer en kwarts komen percentueel het meest voor. Veel zwerfstenen van gneis komen in samenstelling overeen met graniet. Een in het oog springende verschil is de structuur. Bij graniet liggen de bestanddelen meestal ongeordend naast elkaar. Samen vormen ze een een soort mozaiek. In gneis zijn de minerale bestanddelen gericht, wat vooral veroorzaakt wordt door parallel gerangschikte zwarte biotietschubjes. Gneis bezit daarom een gestreept of geband uiterlijk. Men noemt dit schisteus.

Gneis is een omzettingsgesteente. Het ontstond uit een andere gesteenten. Hierbij moeten we denken aan zowel magmatische als aan sedimentaire gesteenten. Gneis kan daarom zowel uit graniet als uit kleischalie ontstaan. De mate van omzetting is door druk en hoge temperatuur vaak dusdanig dat niet duidelijk is wat het oorspronkelijke gesteente was.

Relictstructuur

In zeldzame gevallen zijn in gneis structuren bewaard gebleven, die oorspronkelijk in het uitgangsgesteente aanwezig waren. Zo zijn in Zuidzweedse Västervik-vlekkengneis vlakken met fossiele golfribbels gevonden. Er zijn ook gevallen bekend waarbij in gneis een oorspronkelijk aanwezige gelaagdheid bewaard is gebleven. De afwisseling van fijne met grovere laagjes in zandsteen, vooral als de laagovergangen gemarkeerd zijn door zeer dunne laagjes klei of mergel maakt dit mogelijk. Een dergelijke structuur in gneis noemt men een relictstructuur.

Een heel mooi voorbeeld hiervan is in de keientuin van het Hunebedcentrum in Borger ontdekt. De steen is duidelijk een gneis. Veldspaat, kwarts en veel glimmer zijn de voornaamste bestanddelen in de steen. Opvallend is de structuur. Deze komt overeen met die in sommige grofkorrelige zandstenen, en die scheve gelaagdheid of kriskras-structuur genoemd wordt. Zandstenen met dergelijke afwisselende, scheef op elkaar staande laagpartijtjes ontstaan in een hoog energetisch milieu, dus in snelstromende rivieren en beken, maar ook in estuaria door eb- en vloedstromen.

In de afgebeelde gneis hebben we met een relict-structuur te maken die terug te voeren is op een zandsteen met een scheve gelaagdheid. Het uitgangsgesteente was vermoedelijk geen zuivere kwartszandsteen. De samenstelling van de gneis doet vermoeden dat de zandsteen – als het een zandsteen was, want een silica-rijke vulkanische tuf is ook mogelijk – verontreinigd was met andere minerale bestanddelen.

Ter vergelijking is een kwartsietische zandsteen met scheve gelaagdheid afgebeeld. Deze grote kei ligt ook in de keientuin in Borger.

Meer weten over zwerfstenen – kijk dan ook eens op https://www.stenenzoeken.nl/

Naar boven