Secretariaat:
J.F. Otten
Iepenlaan 13
9401 LS Assen
0592-353229
secretaris@gea-drenthe.nl
https://gea-drenthe.nl
https://www.facebook.com/GEA.Drenthe
https://www.flickr.com/photos/gea-drenthe/
NL08INGB0003452494

Gea Drenthe nieuwsbrief

April 2021

In deze nieuwsbrief:

1. Online Kringavond 16 april
2. Landelijke contactdag over de Eifel 17 april
3. Vulkaanuitbarstingen en zwerfstenen
4. Agenda

Online kringavond 16 april

Vrijdag 16 april is er weer een online kringavond via Zoom, die begint om 20:00 uur.

Meteorieten en inslagkraters op de aarde

door Erwin Kaspers

Inslagkraters ontstaan doordat een object uit de ruimte met hoge snelheid inslaat op een planeetoppervlak. Het hele proces waarbij een inslagkrater ontstaat, is (geologisch gezien) extreem snel: het gebeurt in enkele minuten tot enkele uren. Anders dan bij vulkaankraters is daarmee de opbouw van de krater gedaan. De enige vervorming die later optreedt is het langzaam afbreken van de krater door erosie (of doordat er een andere krater bovenop wordt gevormd die de vorige (gedeeltelijk) vernietigt). Door erosie wordt een krater langzamerhand afgevlakt en verliest deze zijn karakteristieke vorm.

Op de Aarde komen relatief weinig inslagstructuren voor. Dat komt doordat de atmosfeer de Aarde beschermt, maar vooral doordat erosie door water, wind en ijs de kraters heeft uitgewist. Daarnaast wordt ook door de actieve platentektoniek het oppervlak van de aarde regelmatig ververst. De meeste sporen van inslagkraters zijn dan ook te vinden op de oude schilden die nooit door dit proces uitgewist zijn.

Zoom bijeenkomst

Zoom bijeenkomst: Gea Drenthe kringavond, lezing over Meteorieten en inslagkraters op Aarde

• Tijd: Vrijdag 19 maart 2021, 20.00 uur (inloggen mogelijk vanaf 19.45 uur)
• Meeting ID: Wordt naar de kringleden toegestuurd via e-mail
• Passcode: Wordt naar de kringleden toegestuurd via e-mail
• Zoom link: Wordt naar de kringleden toegestuurd via e-mail

Als u de zoom-app al geïnstalleerd heeft, kunt u de Meeting ID en Passcode gebruiken om toegang te krijgen tot de bijeenkomst

Heeft u de zoom-app nog niet geïnstalleerd dan kunt u de Zoom link gebruiken. Door er op te klikken wordt de zoom-app geïnstalleerd en krijgt u automatisch toegang tot de bijeenkomst.

Extra informatie Zoom

Advies met betrekking tot Zoom: Van veel ouderen weten wij dat het hen lukt om via Zoom op de computer mee te luisteren en via de chatfunctie in dat programma vragen te stellen of opmerkingen te maken. Vaak heeft een zoon of dochter of soms een kleinkind Zoom al geïnstalleerd en toegelicht. Zoom is veilig en kost niets (behalve dan de Gea Drenthe. Wij hebben een contract en mogen tot 100 deelnemers gaan).

U hebt PC / laptop etc. met camera, geluid en microfoon: U kunt meepraten en uzelf in beeld brengen. Via de chatfunctie kunt u vragen indienen. Bij het volgen van een lezing c.q. voordracht is het wel zaak camera en microfoon uit te zetten.

1. Advies installeer Zoom vooraf

Ga naar https://zoom.us/download en download Zoom Client for Meetings (de bovenste in een rij van mogelijke downloads). De app is gratis.

2. Deelnemen aan de sessie met Zoom

Klik op de link die staat in de mail. Bij voorkeur klikken op zoom meetings openen. Als dat niet midden boven aan staat dan klik op Launch Meeting. Dan even geduld.

• U krijgt de keuze join with video. Klik erop. U krijgt de keuze computer audio. Klik erop.
• Als u niet zichtbaar wilt zijn voor anderen links onder stop video.
• Tijdens de presentatie graag microfoon uitzetten. Test mute links onder.
• U ziet mute en stop video alleen als u met de muis over het scherm gaat.
• Leave meeting betekent u gaat weg bij deze lezing. midden onder staat chat. Klik daarop dan kunt u een vraag typen voor de inleider. U stuurt de vraag weg door op enter te drukken.

Voor vragen kun je terecht bij secretaris@gea-drenthe.nl

Naar boven

Dag onder auspiciën van de Federatie 2021: De Eifel

17 april 10:00 – 13:50

De Eifel is het oostelijke deel van het middelhoog plateau Eifel-Ardennen. Het ligt ten noorden van de Moezel en ten westen van de Rijn. Het grootste deel ligt in Duitsland, een klein deel ligt in oostelijk België. In het Tertiair was er in de Eifel sterke vulkanische activiteit. Daarnaar verwijst ook de naam Vulkaan-Eifel in het zuidoostelijke deel. De laatste uitbarstingen vonden 10.000 jaar geleden plaats. Onderzoek wijst uit dat dit gebied nog steeds geologisch actief is: het gehele Eifelgebied stijgt 1 à 2 millimeter per jaar. In het verleden kwamen al inactieve fases voor van 10.000 à 20.000 jaar, wat suggereert dat toekomstige uitbarstingen mogelijk zijn. Het gebied is geliefd bij mineralen en fossielen zoekers.

Programma lezingen (digitale livestream via Zoom)

Zoom informatie

Join Zoom Meeting:
https://zoom.us/j/93736878149?pwd=UlVyU09PUDJ3STIxL2tFTUJSK2I5UT09

Meeting ID: 937 3687 8149
Passcode: 070900

Voor meer informatie over Zoom kijk onderaan dit bericht.

Marcel van Schoor. Geologie van de Eifel. 10.00-10.50

De Eifel in Duitsland is een gebied met prachtige natuur. Het is hier goed mogelijk om met een klein beetje moeite in weinig bezochte plaatsen op verkenning te gaan. U treft er een afwisselend landschap aan van bossen, weides en akkers. Zij bedekken als een mozaïektapijt het reliëf van vulkaankegels, weidse plateau’s met schitterende vergezichten en diep ingesneden beekdalen. In dit landschap verborgen liggen vele geologische hoogtepunten. U vindt ze in de gesteenten gevormd in de Devoon zee – zij bouwen de ondergrond van de Eifel op – en in de vele vulkanen, lavastromen en indrukwekkende maaren. Het zijn de producten van een in sommige gevallen nog zeer recente vulkanische activiteit waardoor op veel plaatsen de spectaculaire resultaten van explosieve uitbarstingen, hete lavastromen en alles vernietigende gloedlawines nog goed te zien zijn. Dit was actieve geologie die je bij wijze van spreken nog altijd kan voelen! Het Eifel vulkanisme heeft een bijzonder karakter dat o.a. valt af te lezen uit de speciale mineralen en gesteenten die het heeft voortgebracht. In de lezing komen de uiteenlopende aspecten op het gebied van landschap en geologie van de Eifel achtereenvolgens aan bod.

Paul Hille. Fossielen uit de Eifel. 11.00-11.50

Paul Hille verzamelt sinds 1975 fossielen. Binnen de paleontologie vindt hij de fauna uit respectievelijk het Ediacarium en het daarop volgende Cambrium het meest interessant. In zijn jeugd zocht hij al fossielen in de Eifel. In het Eifelgebied kunnen veel fossielen uit het Devoon gevonden worden. Het gaat dan onder andere om koralen, brachiopoden, zeelelies en trilobieten. In het najaar, na de oogst, zijn er vondstmogelijkheden op de akkers. Uiteraard is het dan van belang toestemming te vragen aan de eigenaren van de grond om te zoeken. In deze lezing gaat Paul Hille in op het verzamelen van (macro)fossielen in de Eifel en wat voor vondstmogelijkheden er zijn.

Henk Smeets. Mineralen uit de Eifel. 13.00-13.50

Mijn naam is Henk Smeets, woonachtig in Zuid-Limburg en sinds een half jaar met pensioen. Sinds ruim dertig jaar ben ik enthousiast mineralenverzamelaar, waarbij de nadruk in de loop der jaren meer en meer is komen te liggen op micromineralen – mineralen die zo klein zijn dat je ze alleen met een loep of microscoop kunt zien. De afwisseling in de hobby spreekt me het meeste aan. Verzamelen betekent veel meer dan alleen vergaren: continu studeren, regelmatig zoektochten ondernemen en schat zoeken in alle windstreken, beurzen en lezingen bezoeken, contacten onderhouden en discussies voeren met collega-verzamelaars, ruilen met mensen over de hele wereld, determineren en catalogiseren, fotograferen van de mooie stukken, artikelen schrijven, lezingen verzorgen. Mijn foto’s publiceer ik in mijn eigen website www.tomeikminerals.com.
De Eifel, waar de presentatie van vandaag over gaat, is min of meer mijn achtertuin, dus daar kom ik samen met mijn vaste groepje schatzoekers regelmatig. De Eifel is een Eldorado voor micromounters, een honderdtal van de vondsten van de afgelopen jaren passeren in de presentatie de revue.

Extra informatie Zoom

Advies met betrekking tot Zoom: Van veel ouderen weten wij dat het hen lukt om via Zoom op de computer mee te luisteren en via de chatfunctie in dat programma vragen te stellen of opmerkingen te maken. Vaak heeft een zoon of dochter of soms een kleinkind Zoom al geïnstalleerd en toegelicht. Zoom is veilig en kost niets (behalve dan de NGV landelijk. Wij hebben een contract en mogen tot 500 deelnemers gaan).

U hebt PC / laptop etc. met camera, geluid en microfoon: U kunt meepraten en uzelf in beeld brengen. Via de chatfunctie kunt u vragen indienen. Bij het volgen van een lezing c.q. voordracht is het wel zaak camera en microfoon uit te zetten. U kunt ook bijv. een PowerPoint presenteren.

1 Advies installeer Zoom vooraf

Ga naar https://zoom.us/download en download Zoom Client for Meetings (de bovenste in een rij van mogelijke downloads). De app is gratis.

2 Deelnemen aan de sessie met Zoom

Klik op de link die staat in de mail. Bij voorkeur klikken op zoom meetings openen. Als dat niet midden boven aan staat dan klik op Launch Meeting. Dan even geduld.

• U krijgt de keuze join with video. Klik erop. U krijgt de keuze computer audio. Klik erop.
• Als u niet zichtbaar wilt zijn voor anderen links onder stop video.
• Beste is geluid uit. Test mute links onder.
• U ziet mute en stop video alleen als u met de muis over het scherm gaat.
• Leave meeting betekent u gaat weg bij deze lezing. midden onder staat chat. Klik daarop dan kunt u een vraag typen voor de inleider. U stuurt de vraag weg door op enter te drukken.

Naar boven

Vulkaanuitbarstingen en zwerfstenen

Geplaatst door Harry Huisman

Dit artikel is eerder geplaatst op het Hunebed nieuwscafe, en met toestemming hier geplaatst

In februari dit jaar werd de bevolking van Reykjavik op IJsland opgeschrikt door een golf van kleine aardbevingen. Deze waren de voorboden van de vulkanische uitbarsting op 19 maart. Sindsdien vloeien op het schiereiland Reykjanes uit een tweetal centrale punten en uit een 300 meter lange spleet grote hoeveelheden basaltisch lava met een temperatuur van meer dan 1100 graden.

Gisteren volgde het bericht dat op het eiland St. Vincent en de Grenadines in het Caraïbisch gebied tienduizenden mensen geëvacueerd moesten worden omdat de vulkaan Soufriere uitbarstte. Na een aanhoudende toename van aardbevingen en vulkanische activiteit op 8 april, vond gisteren een explosieve uitbarsting plaats, later die dag gevolgd door nog twee erupties. De aspluim bereikte een hoogte van ruim 6100 meter! Uitbarstingen op IJsland en in het Caraïbisch gebied, beide in de Atlantische Oceaan. Zou er een verband zijn? Niet direct, maar indirect wel, want beide zijn het gevolg van platentektoniek. Op IJsland wijken aardkorstplaten uiteen, waardoor basaltlava over het aardoppervlak uitvloeit. Op het eiland St. Vincent wordt de uitbarsting veroorzaakt door een proces waarbij een aardkorstplaat onder een andere het aard binnenste in verdwijnt.

Het vulkanisme op IJsland verloopt uitermate rustig. Mensen kunnen de stromende lava tot op een paar meter benaderen. Brandweerlieden poogden zelfs braadworstjes op de gestolde zwarte lava te bakken. Dit lukte net te goed. Het spul verbrandde. Op St. Vincent is het andere koek. Vulkanische uitbarstingen die verband houden met wegduikende aardkorstplaten, verlopen vaak heel explosief. Dan is het zaak zo snel mogelijk je heil elders te zoeken. Dit gebeurde gisteren op St. Vincent. Bewoners werden met cruiseschepen naar naburige eilanden verplaatst.

Waar op IJsland lava tot dichte pikzwarte basalt stolt, treden op St.Vincent tijdens uitbarstingen vaak gloedwolken ofwel pyroklastische stromen op. Dit zijn intens hete lawines van stukjes en brokken vulkanisch gesteente, die samen met magmadruppeltjes, vulkanisch as en dito gas met grote snelheid de vulkaanhelling afrazen en alles op hun weg vernietigen. Bij dit soort uitbarstingen vallen vaak veel slachtoffers. Vandaar het ‘rood alarm’ gisteren.

Wat is nu het verband van het vulkanisme op IJsland en St. Vincent met zwerfstenen? Alles! Basalt dat op IJsland ontstaat, vinden wij in Midden- en Noord-Nederland als zwerfsteen. En voorbeelden van gloedwolk-afzettingen die door pyroklastische stromen zoals op St. Vincent gevormd worden, zijn onder zwerfstenen niet zeldzaam. We kennen ze als ignimbriet, met bekende gidsgesteentenamen als Elfdalen-porfier of Bruine en Rode Oostzee-porfier. Het verschil is dat de voorbeelden onder noordelijke zwerfstenen heel veel ouder zijn, 1,5 miljard jaar of meer. De ontstaanswijze is echter vergelijkbaar. Dit nu is het boeiende aan stenen zoeken, je raapt zwerfstenen op met het besef dat het stuk voor stuk voorbeelden zijn van geologische processen, die vandaag de dag nog steeds plaats vinden. Zwerfstenen illustreren dat de aarde zonder of met mensen al miljarden jaren ‘leeft’.

Is het moeilijk om een paar van deze ‘IJsland- en St. Vincent’-stenen te vinden? Helemaal niet. Rode Oostzee-porfier is op de Hondsrug een algemene zwerfsteensoort. Het is een heel mooi rood type ignimbriet. Als corona het straks weer toe laat, dan zijn voorbeelden ervan makkelijk te vinden op de grote hopen keien bij het Hunebedcentrum in Borger. Voor basalt geldt hetzelfde. Alleen Elfdalen-porfier is wat zeldzamer. Maar dan raap je toch een andere ignimbriet op? Die liggen er wel. Als het allemaal weer kan dan worden de zoek-excursies op woensdagmiddag bij het Hunebedcentrum tevoren aangekondigd.

Meer weten over zwerfstenen – kijk dan ook eens op https://www.stenenzoeken.nl/

Harry Huisman

Naar boven

Naar boven