Gea Drenthe nieuwsbrief april 2019

Kringavond 19 april 2019

Lezing Paul Mestrom over het Binntal

Binn, nog steeds een (mineralen-)paradijs

Al sinds 1981 ga ik met mijn zwager Theo vrijwel elke zomer naar het Binn-dal in Wallis, Zwitserland. Het was toen een paradijs voor mineralenverzamelaars en dat is het, al is de spoeling wel dunner geworden, nog steeds.

Mijn verhaal gaat uit van mijn eigen ervaringen en vondsten van de afgelopen 15 jaar. Dat begint uiteraard bij de voor iedereen goed bereikbare groeve Lengenbach. Voor de leek schittert hier mooie witte dolomiet vol goudkleurige pyriet en de ervaren verzamelaar hoopt er naast draviet, realgaar, sfaleriet en andere “gewone” mineralen ook de zeldzame sulfozouten te vinden waar de groeve wereldberoemd door is.

Daarna komen de klassieke alpiene mineralen van veel andere plaatsten in de “Region Binntal” aan bod. Op plaatsen als Wanni-gletscher, Gischi-gletscher, het Kriegalptal, Chummibort, het Mättital en de Fleschsee vind je niet alleen klassieke Alpiene mineralen (zoals  kwarts, rutiel, anataas, brookiet, titaniet, epidoot, apatiet en hematiet), maar ook minder gewone als monaziet, synchisiet, xenotiem, beryl, uraanmineralen, zeolieten, cafarsiet, asbecasiet, chernoviet en cervandoniet..

Verder wil ik ingaan op de zoektocht naar de oorsprong van de zeldzame mineralen van Lengenbach, hoe die eerst leidde naar de unieke mineralen van de Cherbadung en uiteindelijk naar de spectaculaire ontwikkelingen rond de Ritterpass waaraan in het Zwitserse mineralentijdschrift “Schweizer Strahler” in de eerste drie nummers van 2014 uitgebreid aandacht is besteed.

Vanzelfsprekend horen bij mijn verhaal ook de nodige anekdotes (o.a. over de “Strahlers” van het dal) en een aantal plaatjes van de prachtige en soms zeer bijzondere flora en fauna van het dal.

Paul Mestrom

• Datum : 19 april
• Tijd: 20:00
• Locatie: Hunebedcentrum Borger
• Zie https://gea-drenthe.nl/wie-zijn-we/locatie voor de exacte locatie

Vanwege het paasweekend op 19 april is de granietzaal een slaapplek voor acteurs. Daarom zitten we deze kringavond in de filmzaal van het museum.

---

Micromount excursie naar de Eifel

Beste mensen,  

Het is ons gelukt om een micromount excursie naar de Eifel te organiseren. De datum is 21, 22 en 23 juni.

We bezoeken de volgende groeves:

• 1 Kahlenberg Aufm Kopp bij Daun. Deze groeve is stil gelegd.
• 2e Hohenfels-Essingen bij Gerolstein. Deze groeve is in bedrijf en van de firma Scherer en Stolz.
• 3e Lavawerk Walsdorf. Deze groeve is in bedrijf en van de firma Stolz.
• 4e Basaltwerk Graulay. Deze groeve is in bedrijf en van de firma Stolz.
• 5e Lavawerk Udersdorf. Deze groeve is stil gelegd en van de firma Scherer.
• 6e Basaltwerk Udersdorf. Deze groeve is in bedrijf en van de firma Scherer.

Er kunnen maar een beperkt aantal mensen mee en u moet zelf voor onderdak zorgen. We geven u een aantal mogelijkheden waar u kunt verblijven. Als u mee wilt (het gaat over micromounts) moet u zich snel opgeven. De mensen die in januari op de kringavond waren en reeds gezegd hebben dat ze mee willen hoeven zich niet opnieuw op te geven. Er zijn aan deze excursie geen kosten verbonden (behalve uw verblijfskosten).

Opgeven via h-tap@home.nl  

De excursiecommissie.

Stenen zoeken op de Hondsrug en omstreken

Determinatiegids voor noordelijke zwerfstenen

Binnenkort verschijnt deel 4 in de reeks determinatiegidsen voor zwerfstenen in Nederland. In deze nieuwe gids komen zwerfsteensoorten aan de orde die vooral in het Hondsruggebied voorkomen.

Vanzelfsprekend houden zwerfsteensoorten niet op bij de grenzen van Geopark de Hondsrug. De beschreven en afgebeelde zwerfstenen kunnen ook in overig Noord- en Midden-Nederland gevonden worden.

In de gids komen ruim 150 verschillende zwerfsteensoorten aan bod, inclusief gidsgesteenten.
Aantal pagina’s 175, aantal kleurenfoto’s ruim 300. De steenbeschrijvingen worden voorafgegaan door een aantal informatieve hoofdstukken.

Verschijningsdatum eind april. De kostprijs zal maximaal 20,= euro bedragen inclusief portikosten. Deze gidsen worden gemaakt zonder winstoogmerk.

Bent u geïnteresseerd dan kunt u deze determinatiegids per email bestellen bij: m.braaksma07@gmail.com
De gids zal u na verschijning en betaling per post worden toegestuurd.

Harry Huisman

---

Blij als een kind met verloren gewaande unieke zwerfsteen

Dit artikel is geschreven door Jaap van Brummelen en op 12 maart verschenen in het Dagblad van het Noorden

Je ziet een heel bijzondere steen. Nooit eerder gezien. Je maakt er een foto van, maar verzuimt domweg hem mee te nemen. Het schrikbeeld van elke stenenverzamelaar.

Harry Huisman beleefde het. ,,Ik kon mezelf wel voor de kop slaan.” Zo voelde het moment waarop hij op de universiteit van Groningen een zeldzame steen uit Australië bestudeerde. Ineens viel het kwartje en besefte hij dat hij een kans voor open doel had gemist.

Puntzakjesachtige vormen

,,In die steen zaten schokkegels die door een meteorietinslag ontstaan zijn. Het zijn puntzakjesachtige vormen die stuk voor stuk wijzen in de richting waar de meteoriet miljoenen jaren geleden is ingeslagen. Diezelfde structuur zat ook in die zwerfkei. Zó zwaar zonde dat ik die had laten liggen, want een dergelijke steen is als zwerfsteen nooit eerder gevonden. Bovendien was het ook nog eens een grote kei, dertig kilo ongeveer. Een ontdekking van de eerste orde was het.”

,Ik zorg dat die kei terugkomt’

Dat Huisman één van zijn meest bijzondere vondsten ooit nog terug zou zien, achtte hij uitgesloten. In de eerste plaats wist hij niet waar hij de steen had ontdekt. Was het nou bij die boer in Nieuw-Dordrecht? Of toch bij dat grondverzetbedrijf in Bargeroosterveld? En dan nog…. Het zat er dik in dat de kei na twee jaren al lang zou zijn verkocht of inmiddels bedolven onder een nieuwe laag keien. Toen Huisman als cursusleider sterrenkunde begin dit jaar uitlegde hoe gefrustreerd hij was, gaf één van de cursisten hem een sprankje hoop met de woorden ,,Ik zal zorgen dat die kei terugkomt.” Was getekend, Geert Hoving (76) uit Exloo, al vanaf een jaar of acht trouw deelnemer aan de cursussen van Huisman en fervent stenenzoeker.

Wandelende computer

Vroeger, toen hij opgroeide op een boerderij in Eext, moesten ze er bij hem thuis niets van hebben. ,,Wij smeten ze van het land af het bos in. Op datzelfde stukje land bij het Zwanemeerbos loop ik met mijn kleinzoon nu wel eens te zoeken naar keien.” Harry Huisman heeft hem met het virus besmet. ,,Ik was 67 of 68 toen ik een steenherkenningscursus volgde bij Harry. Hij is een wandelende computer en kan er zó mooi over vertellen. Ik heb ontzettend veel van die man geleerd.”

Bingo

Het cadeautje waar Hoving zijn leermeester mee wilde verblijden, is een Kökarrapakivigraniet met drukkegels, afkomstig uit Kökar, de eilandengroep in het noordoostelijke deel van de Oostzee. Hoving was als één van de cursisten zelf bij de opzienbarende ontdekking twee jaar geleden. ,,Ik had Harry dan wel beloofd die steen terug te vinden, zelf was ik er bepaald niet zeker van. Tijdens de vorstperiode ben ik gaan zoeken. Er kwamen twee bulten in aanmerking. Op de eerste bult was een hele partij verse stenen bijgekomen. Had de steen daar tussen gelegen, dan had ik hem nooit terug gevonden. Mijn laatste kans was het terrein van Fuhler wegenbouw in Bargeroosterveld. Daar was het bingo. De steen was groen uitgeslagen van de algen, maar keek mij aan.”

Kippenvelmoment

Voor tien euro kocht Hoving de steen, maakte hem schoon met zeep en nam hem mee naar een cursusavond in het Hunebedcentrum. Hij tilde de steen op een steekkar, legde er een doek overheen en bezorgde Huisman in de pauze een kippenvelmoment. ,,Harry was zo blij als een kind. En eigenlijk was iedereen verrukt van die steen.”

Schots en scheef

Huisman vindt het nog steeds onvoorstelbaar dat de steen is teruggevonden. ,,Het was ‘m onmiskenbaar met die puntige structuren. Schots en scheef. En daarom minder geschikt om de tuin mee op te sieren. Iedereen heeft ‘m laten liggen. Dat is ons geluk geweest. Want het is echt een uniek exemplaar, ontstaan door een meteorietinslag in granietrots miljoenen jaren geleden. Hoeveel? Onbekend. Als zo’n brok van wellicht honderden meters of een paar kilometer doorsnee met een snelheid van 70 kilometer per seconde op de aarde klapt, wordt alle bewegingsenergie omgezet in warmte. Er ontstaat een gigantische ravage, leven wordt over een groot gebied totaal verwoest. Het brok steen verdampt en er wordt een krater geslagen van soms wel tientallen kilometers doorsnee. In de zone om de krater heen smelt het gesteente. Daar ontstaat een soort lava met grote en kleine brokken rotsgesteente. Verder daaromheen wordt het rotsgesteente gebroken en ontstaan die puntzakjesachtige structuren. De Kökarrapakivigraniet is de eerste zwerfsteen met drukkegels die is gevonden. Hij is uniek. Daar raak ik echt opgewonden van. Vooral ook omdat bekend is waar de kei vandaan komt: uit het uiterste noordoosten van de Oostzee bij Zuidwest-Finland.”

Jaap van Brummelen

Oorspronkelijk artikel: Nieuwsblad van het Noorden 12 maart 2019 https://www.dvhn.nl/drenthe/Blij-als-een-kind-met-verloren-gewaande-unieke-zwerfsteen-24256028.html?utm_medium=article_sharing&utm_source=twitter&fbclid=IwAR04javR9gb6XhwrAa_nIzC8mGew18paWGOBUeyFg5ZowpakQpqmdiUkNaU&harvest_referrer=https%3A%2F%2Fwww.facebook.com%2F

---

Koraal als bouwsteen

Jaffna fort, een Nederlands erfgoed in de tropen

Jaffna in het uiterste noorden van Sri Lanka zullen de meesten van ons vooral associëren met het nieuws op de tv over de decennia lange heftige strijd van de Tamil tijgers tegen het Sri Lankaanse leger (SLA). De strijd vond zijn oorsprong in de etnische en religieuze tegenstellingen tussen de hindoeïstische Tamil minderheid in het noorden en oosten van Sri Lanka en de overwegend boeddhistische Singaleze meerderheid, de twee bevolkingsgroepen hebben zelfs een compleet andere taal met een ander schrift. De strijd is pas een kleine 10 jaar geleden beslecht met een overwinning van de SLA.

De situatie is nu veilig en stabiel, hoewel het wel opvalt dat er op het schiereiland van Jaffna erg veel militaire bases zijn, en dat er in Jaffna veel lege plekken zijn en veel verlaten huizen, wellicht verlaten door mensen die op de vlucht zijn gegaan voor het bloedige geweld.

Hoewel de rust is weergekeerd is het toerisme naar dit gebied dat eeuwenlang een cultureel en religieus centrum voor de Hindoe-Tamil cultuur was nog niet echt op gang gekomen.

Jaffna is in 1621 door de Portugezen gesticht. In 1658 viel de stad in handen van de Nederlandse VOC en bleef dat tot 1795 toen de Engelsen de macht overnamen.

Hollands fort

De VOC bouwde in 1680 een fort op de plaats van een oude Portugese versterking. Het werd een groot klassiek stervormig verdedigingswerk met hoge wallen en bastions omringd door een diepe gracht, een klassiek voorbeeld van Europese vestingbouw in de tropen.

Tijdens gevechten tussen het regeringsleger en de Tamil tijgers is in 1991 het bouwwerk inclusief de gebouwen die in het fort stonden grotendeels vernield.
In 2010 is met Nederlandse financiële steun het vestingwerk gerenoveerd, hoewel alles binnen de muren nog wel vernield is.

Koraal als bouwsteen

Bij het bouwen van het fort hebben de Nederlanders gebruik gemaakt van het voorhanden zijnde materiaal waaronder veel koraal dat op grote schaal voorkomt in de ondiepe lagunes rond Jaffna.

Het koraal is in keurige rechthoekige blokken gekapt, hierbij is het koraal op verschillende manieren aangesneden en is de structuur van de verschillende koraaltypen goed te zien

Meer informatie:

• https://nl.wikipedia.org/wiki/Fort_Jaffna
• https://jaffna.city/jaffna-fort-portuguese-fort-dutch-fort/

Jacob Otten

---

Migmatische Boeddhabeelden in Sri Lanka

Tijdens een reis door het boeddhistische Sri Lanka kom je veel Boeddha-beelden tegen … erg veel Boeddha-beelden zelfs. Geen probleem natuurlijk, is een belangrijk onderdeel van de cultuur, hoort bij Sri Lanka, maar toch treedt er op een gegeven moment een zekere Boeddha-moeheid op. Op hoeveel manieren kun je Boeddha uitbeelden? Op hoeveel manieren kun je de beelden fotograferen? Het houd een keer op.

Polonnaruwa

Veel mensen halen inspiratie uit de enigmatische boeddha beelden; wij kwamen in Polonnaruwa deze groep migmatische boeddha beelden tegen die ons als geologisch geïnteresseerden weer inspiratie gaven.

Polonnaruwa was vanaf de 12e eeuw de hoofdstad van Sri Lanka. Nu is er een uitgestrekt archeologisch gebied waar je tal van monumenten kan bekijken. In het noorden van dit gebied is bij Gal Vihara een groep van 4 prachtige Boeddha-beelden uit de rotsen gekapt.

De rots is een metamorfe migmatiet, zie https://nl.wikipedia.org/wiki/Migmatiet

De migmatische streping geeft een mooi effect op de beelden

Jacob Otten

---