Aardkundig monument bij Peelo onthuld

Dit artikel is overgenomen van het Hunebed nieuwscafé

Bewerkt door Fred van den Beemt vanuit de flyer “AM-Peelo-zand” van de provincie Drenthe

Peelo-zand is een specifiek type zand, maar niet “typisch Drents”. Het fijne zand met glimmers is genoemd naar het oude dorp Peelo bij Assen, omdat het hier voor het eerst is beschreven. Sinds september 2022 is het Peelozand een Aardkundig Monument.

Op donderdag 22 september onthulden wethouder Bert Jan ten Oever en gedeputeerde Hans Kuipers en samen met basisschoolleerlingen het aardkundig monument 

De naam Peelo is wereldberoemd!  Bij de aanleg van een nieuwe schutssluis in het Noord-Willemskanaal in de wijk Peelo in Assen, werd in 1973, door geologen van de Rijks Geologische Dienst, een bijzonder type zand gevonden. Dit betrof heel fijn wit zand, met kleine glimmertjes erin. Dit was nog niet eerder als aparte soort beschreven. Zoals gebruikelijk in de geologie, wordt zo’n nieuw type grond of sediment, genoemd naar de plek waar het voor het eerst gezien en beschreven is. Daarom kreeg dit zand de naam ‘Formatie van Peelo’. Hierdoor is de naam Peelo wereldberoemd geworden! Dit Peelo-zand is afgezet door het landijs in het Elsterien. Dit is de derde laatste ijstijd, 465 duizend jaar tot 418 duizend jaar geleden. Deze ijskap bedekte alleen Noord-Nederland en vormde diepe (tunnel)dalen in de ondergrond die tot 400m diep kunnen zijn!

Hoe ziet het Peelo-zand eruit?

Vaak is het erg wit fijn zand, maar het Peelozand kan ook een beetje lichtgrijs of bruingrijs van

kleur zijn. De zandkorrels zijn ook niet alleen uiterst fijn (0,06mm), maar soms ook zeer grof, tot grind grootte (2mm). Het zand bevat glimmers, die ook mica’s worden genoemd. Dit zijn platte grijzige mineralen die licht reflecteren, waardoor ze oplichten. In de diepe tunneldalen komt ook donkerbruine klei voor die heel stevig is en soms schelpen bevat. Deze klei kennen we als potklei. Soms ligt deze ook aan het oppervlak (Aardkundig Monument Roderwolde). Onder de Elster ijskap werd in diepe geulen grof zand en grind afgezet. Vóór de ijskap ontstonden grote smeltwatermeren waar het zeer fijne Peelozand werd afgezet. En in zee bezonk de klei, soms met wat schelpen erin.

Waar vind je Peelo-zand?

Omdat de Formatie van Peelo voor het eerst is waargenomen door de Rijks Geologische  dienst, is er voor gekozen om een educatief paneel van het Aardkundig Monument midden in de woonwijk Peelo te plaatsen in een parkje met een vijver (van oorsprong een IJstijdrelict) naast kindcentrum De Veldkei’. Peelozand is hier niet zichtbaar aan de oppervlakte, maar het is wel zichtbaar bij het Balloërveld, recreatieplas ’t Nije Hemelriek waar het aan het oppervlak ligt en bij het Aardkundig Monument in Donderen.

Fred van den Beemt